Co zwiększa ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 1?
Wsparcie naukowe: prof. dr Carolin Daniel, dr Martin Scherm
Dokładne przyczyny występowania cukrzycy typu 1 są nieznane. Znane są jednak czynniki, które mogą wpływać na ryzyko zachorowania. Obejmują one przede wszystkim dziedziczną predyspozycję do choroby. Jednak same predyspozycje nie prowadzą do powstania cukrzycy typu 1.
Pewną rolę również wydają się odgrywać wpływy środowiskowe. Przykładowo, wczesne zakażenie niektórymi wirusami lub niektóre czynniki dietetyczne mogą zwiększyć ryzyko rozwoju cukrzycy typu 1. Dzięki badaniom przesiewowym można oszacować ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 1.
Cukrzyca typu 1 jest chorobą autoimmunologiczną i występuje znacznie rzadziej niż cukrzyca typu 2. Cukrzyca typu 1 zwykle pojawia się w dzieciństwie lub w okresie dojrzewania. W przypadku tej choroby układ odpornościowy organizmu atakuje określone komórki trzustki.
Kiedy wzrasta ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 1?
Ważną rolę odgrywa dziedziczenie
Pewne jest, że cukrzycę typu 1 można odziedziczyć. W przypadku osób, których bliski krewny zachorował na cukrzycę typu 1, zachoruje 10 na 100 z nich. Jeśli ojciec cierpi na cukrzycę typu 1, ryzyko dziedziczenia jest większe niż w przypadku chorej matki.
Wiemy również, że: Nie istnieje jeden gen cukrzycy typu 1. W rozwój choroby zaangażowanych jest wiele różnych genów. W populacji ogólnej około 3–4 na 1000 osób zapada na cukrzycę typu 1.
Pewną rolę odgrywają również czynniki środowiskowe
Istnieją przesłanki, że pewne czynniki środowiskowe sprzyjają rozwojowi cukrzycy typu 1. Należą do nich np. wczesne zakażenie niektórymi wirusami (wirus Coxsackie, wirus różyczki, wirus świnki), karmienie niemowląt pokarmami zawierającymi gluten, niedobór witaminy D czy niekorzystny skład flory jelitowej. Nieco wyższe ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 1 istnieje również u dzieci urodzonych przez cesarskie cięcie.
Autoprzeciwciała wskazują na początek odpowiedzi autoimmunologicznej
W przypadku cukrzycy typu 1 układ odpornościowy organizmu atakuje komórki trzustki. Narzędzia, których używa układ odpornościowy, to pewne autoprzeciwciała (= przeciwciała atakujące komórki własnego organizmu). Te autoprzeciwciała często znajdują się we krwi chorego na wiele lat przed wystąpieniem choroby. Ich obecność wskazuje, że rozpoczyna się odpowiedź autoimmunologiczna cukrzycy typu 1.
Więcej informacji o tym, jak rozwija się cukrzyca typu 1, można znaleźć tutaj.
Czy można określić zwiększone ryzyko przed wystąpieniem cukrzycy typu 1?
Dziedziczność odgrywa ważną rolę w rozwoju cukrzycy typu 1. Obecnie istnieją testy genetyczne, za pomocą których można sprawdzić, czy noworodek ma predyspozycje do zachorowania na cukrzycę typu 1. Jeśli w wyniku testu zostaną znalezione pewne geny ryzyka, prawdopodobieństwo zachorowania na cukrzycę typu 1 wzrasta.
U niemowląt i dzieci krew można również badać pod kątem autoprzeciwciał charakterystycznych dla cukrzycy typu 1. Często można je wykryć na długo przed wystąpieniem objawów choroby.
Cukrzyca typu 1 rozpoczyna się, gdy tak wiele komórek w trzustce zostało zniszczonych, że organizm nie może już wytwarzać wystarczającej ilości insuliny. Brak insuliny powoduje wzrost poziomu cukru we krwi.
Możliwe objawy wzrostu poziomu cukru we krwi w przebiegu cukrzycy typu 1 to: nadmierne pragnienie, częste oddawanie moczu, zmęczenie lub utrata masy ciała.
Czy można zapobiec wystąpieniu cukrzycy typu 1?
W swoich badaniach naukowcy docierają do sedna rozwoju cukrzycy typu 1. Badają również, w jaki sposób można zmniejszyć ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 1.
Tematem badań jest między innymi wczesne żywienie. Przykładowo, istnieją dowody na to, że podawanie pokarmów zawierających gluten przed ukończeniem 3. miesiąca życia zwiększa ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 1.
Z drugiej strony inne składniki diety, takie jak kwasy tłuszczowe omega-3 i witamina D, mogą działać korzystnie. To samo dotyczy podawania niektórych probiotyków w pierwszym miesiącu życia. Probiotyki to żywe mikroorganizmy, o których mówi się, że mają działanie prozdrowotne. Naukowcy byli w stanie wykazać pewien ochronny efekt podawania probiotyków dzieciom, u których istniało zwiększone genetyczne ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 1.
Ważne: Wszystkie te informacje z badań nie zostały jeszcze potwierdzone. Dlatego nie należy przeprowadzać żadnych samodzielnych eksperymentów żywieniowych bez konsultacji z diabetologiem lub pediatrą.
Źródła:
Achenbach, P.: Risiko für Typ-1-Diabetes auch bei Nachkommen erhöht? In: MMW Fortschritte der Medizin, 2022, 164: 67-69
Alyafei, F. et al.: Clinical and biochemical characteristics of familial type 1 diabetes mellitus (FT1DM) compared to non-familial type 1 DM (NFT1DM). In: Acta Biomed, 2018, 89: 27-31
Beyerlein, A. et al.: Infections in Early Life and Development of Type 1 Diabetes. In: JAMA, 2016, 315: 1899-1901
Bonifacio, E. et al.: Predicting type 1 diabetes using biomarkers. In: Diabetes Care, 2015, 38: 989-996
Deutsche Diabetes Gesellschaft (DDG): S3-Leitlinie Therapie des Typ-1-Diabetes. 2. Auflage. 2018
Frohnert, B. I. et al.: Late-onset islet autoimmunity in childhood: the Diabetes Autoimmunity Study in the Young (DAISY). In: Diabetologia, 2017, 60: 998-1006
Lampousi, A. M. et al.: Dietary factors and risk of islet autoimmunity and type 1 diabetes: a systematic review and meta-analysis. In: EbioMedicine, 2021, 72: 103633
Lorenzen, T. et al.: Predictors of IDDM recurrence risk in offspring of Danish IDDM patients. Danish IDDM Epidemiology and Genetics Group. In: Diabetologia, 1998, 41: 666-673
Norris, J. M. et al.: Timing of Initial Cereal Exposure in Infancy and Risk of Islet Autoimmunity. In: JAMA, 2003, 290: 1713-1720
Rewers, M. et al.: The Environmental Determinants of Diabetes in the Young (TEDDY) Study: 2018 Update. In: Curr Diab Rep, 2018, 18: 136
Winkler, C. et al.: Feature ranking of type 1 diabetes susceptibility genes improves prediction of type 1 diabetes. In: Diabetologia, 2014, 57: 2521-2529
Yeung, W. C. et al.: Enterovirus infection and type 1 diabetes mellitus: systematic review and meta-analysis of observational molecular studies. In: BMJ, 2011, 342: d35
Ziegler, A. G. et al.: Primary prevention of beta-cell autoimmunity and type 1 diabetes – The Global Platform for the Prevention of Autoimmune Diabetes (GPPAD) perspectives. In: Mol Metab, 2016, 5: 255-262
Ziegler, A. G. et al.: Seroconversion to Multiple Islet Autoantibodies and Risk of Progression to Diabetes in Children. In: JAMA, 2013, 309: 2473-2479
Zorena, K. et al.: Environmental Factors and the Risk of Developing Type 1 Diabetes-Old Disease and New Data. In: Biology, 2022, 11: 608
Stan: 12.05.2023
