Co zwiększa ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 1?
Wsparcie naukowe: prof. dr Carolin Daniel
Cukrzyca typu 1 występuje znacznie rzadziej niż cukrzyca typu 2. Jak dokładnie się rozwija, pozostaje zagadką nawet dla ekspertów. Choroba pojawia się zwykle w dzieciństwie lub młodości i nie jest związana z niezdrowym trybem życia.
Podczas gdy każda osoba może znacznie zmniejszyć swoje osobiste ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2 poprzez zdrowe odżywianie i ćwiczenia, nie dotyczy to cukrzycy typu 1. Do tej pory podejrzewano, że pewne geny i infekcje sprzyjają rozwojowi cukrzycy typu 1.

Pewne jest to, że pewne ryzyko zachorowania jest dziedziczone. Na przykład u około 3–8% dzieci lub rodzeństwa osób chorych na cukrzycę typu 1 w ciągu całego życia rozwija się cukrzyca typu 1. W populacji ogólnej w Niemczech ryzyko to wynosi zaledwie 0,4%. W porównaniu z osobami, u których w rodzinie nie występowała ta choroba, ryzyko to wzrasta ok. 15-krotnie.
Jeśli oboje rodzice chorują na cukrzycę typu 1, ryzyko rozwoju choroby u dzieci wynosi około 25%. Oznacza to, że mniej więcej co 4. dziecko, które ma dwoje rodziców chorych na cukrzycę typu 1, samo na nią zachoruje. Jasne jest jedno: Nie istnieje jeden gen cukrzycy typu 1. Wiele różnych genów jest zaangażowanych w możliwy rozwój tego schorzenia.
Jakie czynniki środowiskowe sprzyjają rozwojowi cukrzycy typu 1?
Co jeszcze bardziej komplikuje sprawę: To, że jedni ludzie chorują, a inni nie, nie może wynikać wyłącznie z genów. Pokazał to w imponujący sposób następujący przypadek: W krajach bałtyckich gwałtowny wzrost zachorowań odnotowano po upadku „żelaznej kurtyny”. Można to wytłumaczyć jedynie faktem, że czynniki społeczne lub środowiskowe mają znaczący wpływ na rozwój choroby, ponieważ zmiana genów w populacji trwa znacznie dłużej.
Istnieją również dowody na to, że niektóre infekcje dróg oddechowych zwiększają ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 1, np. zakażenie wirusem Coxsackie. W przypadku dzieci urodzonych przez cesarskie cięcie również istnieje nieco wyższe ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 1.
Czy można zapobiec cukrzycy typu 1 za pomocą diety?
Odżywianie w początkowym okresie życia wydaje się również odgrywać rolę. Badania sugerują, że w przypadku dzieci, które – wbrew powszechnym zaleceniom dietetycznym – przed ukończeniem 3. miesiąca życia były karmione zbożami, zwłaszcza zawierającymi gluten, istnieje większe ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 1. Gluten to specyficzne białko zbożowe występujące w pieczywie lub żywności wytwarzanej z pszenicy, orkiszu, owsa, żyta, jęczmienia i innych zbóż.
Niektóre składniki diety, takie jak kwasy tłuszczowe omega-3 i witamina D, mogą w pewnym stopniu chronić przed cukrzycą. Wstępne wyniki badania TEDDY sugerują, że podawanie probiotyków (żywychmikroorganizmów o działaniu prozdrowotnym) w pierwszym miesiącu życia może mieć pewne działanie ochronne u dzieci z podwyższonym ryzykiem genetycznym. Badanie TEDDY ma na celu zidentyfikowanie czynników w rozwoju dziecka, które mogą prowadzić do rozwoju cukrzycy typu 1. W tym celu gromadzi się i bada szeroki zakres danych dotyczących szczepień, zakażeń, różnic geograficznych, nawyków żywieniowych, czynników psychospołecznych i innych wpływów środowiskowych.
Ważne: Wszystkie te dowody z badań nie zostały tak naprawdę jeszcze potwierdzone. Dlatego nie należy przeprowadzać żadnych samodzielnych eksperymentów żywieniowych bez konsultacji z diabetologiem lub pediatrą.
Aby dowiedzieć się więcej na temat czynników ryzyka i sprawdzić, w jaki sposób można jeszcze bardziej zmniejszyć ryzyko dla noworodków, naukowcy w Niemczech prowadzą bardzo intensywne badania w różnych miejscach.
Plany treningowe
Nie wiesz, jak zacząć ćwiczyć? Tutaj znajdziesz pomysły!
Źródła:
Achenbach, P. et al.: Pathogenese des Diabetes mellitus Typ 1- Update 2010. In: Diabetol Stoffwechs, 2010, 5: R31-R46
Alyafei, F. et al.: Clinical and biochemical characteristics of familial type 1 diabetes mellitus (FT1DM) compared to non-familial type 1 DM (NFT1DM). In: Acta Biomed, 2018, 89: 27-31
Beyerlein, A. et al.: Respiratory infections in early life and the development of islet autoimmunity in children at increased type 1 diabetes risk: evidence from the BABYDIET study. In: JAMA Pediatr, 2013, 167: 800-807
Deutsche Diabetes Gesellschaft et al.: S3-Leitlinie Diagnostik, Therapie und Verlaufskontrolle des Diabetes mellitus im Kindes- und Jugendalter. Langfassung. 2015
Frohnert, B. I. et al.: Late-onset islet autoimmunity in childhood: the Diabetes Autoimmunity Study in the Young (DAISY). In: Diabetologia, 2017, 60: 998–1006
Lorenzen, T. et al.: Predictors of IDDM recurrence risk in offspring of Danish IDDM patients. Danish IDDM Epidemiology and Genetics Group. In: Diabetologia, 1998, 41: 666-673
Winkler, C. et al.: Feature ranking of type 1 diabetes susceptibility genes improves prediction of type 1 diabetes. In: Diabetologia, 2014, 57: 2521-2529
Yeung, W. C. et al.: Enterovirus infection and type 1 diabetes mellitus: systematic review and meta-analysis of observational molecular studies. In: BMJ, 2011, 342: d35
Stan: 14.11.2019