Zapalenie przyzębia w przebiegu cukrzycy
Wsparcie naukowe: prof. dr Thomas Beikler
Cukrzyca ma również wpływ na zdrowie zębów. Obszarami dotkniętymi chorobą w jamie ustnej są dziąsła, przyzębie oraz kość szczękowa. U osób z cukrzycą istnieje zwiększone ryzyko zapalenia dziąseł i zapalenia przyzębia, dawniej błędnie nazywanej „parodontozą”.
Choroby przyzębia mogą nie tylko pogarszać poziom cukru we krwi, ale – zwłaszcza u osób z cukrzycą typu 1 – prowadzić do częstszych zaburzeń metabolicznych spowodowanych niedoborem insuliny (kwasica ketonowa). Zapalenie przyzębia ma wpływ na inne choroby związane z cukrzycą, takie jak choroby oczu, nerek, nerwów i serca. Z kolei duże wahania poziomu cukru we krwi mogą zwiększać ryzyko wystąpienia zapalenia przyzębia u osób z cukrzycą. Niemniej jednak prawidłowo leczone zapalenie przyzębia może mieć również pozytywny wpływ na leczenie cukrzycy i obniżać wartość HbA1c.
Jak powstaje zapalenie przyzębia?
Zapalenie przyzębia jest przewlekłym zapaleniem bakteryjnym. Zwykle choroba postępuje powoli, stopniowo prowadząc do utraty masy kostnej. Uszkodzone zęby ulegają rozchwianiu. Nieleczona choroba prowadzi do utraty zębów. Postęp zapalenia przyzębia jest zazwyczaj bezbolesny, a więc niezauważalny dla pacjenta. Zapalenie dziąseł jest stanem wstępnym zapalenia przyzębia i może się cofnąć dzięki odpowiedniemu leczeniu stomatologicznemu i właściwej higienie jamy ustnej. Nieleczone zapalenie dziąseł może przekształcić się w zapalenie przyzębia.
Warto wiedzieć:
Zapalenie dziąseł poprzedza zapalenie przyzębia.
Czynnikami sprzyjającymi rozwojowi zapalenia dziąseł i przyzębia są określone bakterie, które przylegają do powierzchni zębów. Jeśli zapalenie dziąseł rozprzestrzeni się na przyzębie, kości szczęk ulegają degradacji, a pomiędzy dziąsłami a zębami tworzą się kieszonki dziąsłowe. Dodatkowo w miejscach dotkniętych chorobą może tworzyć się ropa i przetoki. W rezultacie zęby tracą przyczepność i zaczynają się chwiać.
Jakie są objawy zapalenia przyzębia?
Zapalenie przyzębia zwykle postępuje stopniowo i bezboleśnie, co oznacza, że początkowo może rozwijać się niezauważalnie. Większość ludzi nie zauważa zapalenia przyzębia, dopóki pierwsze zęby nie staną się rozchwiane. Na tym etapie całkowite wyleczenie nie jest już możliwe. Jednakże stan ten można ustabilizować w 85–90% przypadków dzięki terapii i ścisłej pielęgnacji.
Zanim dojdzie do zapalenia przyzębia, najpierw pojawia się stan zapalny dziąseł. Objawy zapalenia dziąseł to zaczerwienione i/lub opuchnięte dziąsła oraz krwawiące brzegi dziąseł. Na tym etapie kości szczęki nie są jeszcze naruszone i możliwe jest całkowite wyleczenie.
Nieleczone zapalenie dziąseł może prowadzić do zapalenia przyzębia. Następujące objawy mogą wskazywać na rozwijające się lub istniejące zapalenie przyzębia:
- nieprzyjemny zapach z ust
- wrażliwe szyjki zębów („problemy z zimnem i gorącem” podczas jedzenia)
- recesja dziąseł
- spuchnięte lub zaczerwienione dziąsła
- krwawiące dziąsła
- ropna wydzielina z kieszonek dziąsłowych
- luźne lub rozchwiane zęby
- „migracja zębów” (przesuwanie się zębów).
Osoby z cukrzycą są 3-krotnie bardziej narażone na zapalenie przyzębia. Około 75% wszystkich osób z cukrzycą cierpi z powodu zapalenia błony śluzowej jamy ustnej. Spośród nich jedna trzecia jest dotknięta ciężkim zapaleniem przyzębia.
W cukrzycy typu 1 zapalenie przyzębia może wystąpić we wczesnym dzieciństwie i w wieku młodzieńczym, zwłaszcza jeśli cukrzyca jest źle kontrolowana i często dochodzi do podwyższonego poziomu glukozy we krwi.
Warto wiedzieć:
Osoby z cukrzycą są 3-krotnie bardziej narażone na zachorowanie na zapalenie przyzębia.
Wiele czynników może zwiększać ryzyko wystąpienia zapalenia przyzębia w cukrzycy. Istotnym czynnikiem jest długoterminowa wartość stężenia glukozy we krwi (wartość HbA1c). Wiele badań wykazało, że osoby z cukrzycą typu 2 i wartością HbA1c powyżej 9% (powyżej 74,8 mmol/mol) są bardziej narażone na ryzyko zapalenia przyzębia niż osoby z niższą długoterminową wartością stężenia glukozy we krwi.
Długotrwale podwyższony poziom cukru we krwi może uszkadzać naczynia krwionośne, a tym samym prowadzić do pogorszenia krążenia krwi w jamie ustnej. Może to prowadzić do tego, że przyzębie jest bardziej podatne na infekcje, a ewentualne stany zapalne gorzej się goją. Jednocześnie u osób ze źle kontrolowaną cukrzycą często występuje podwyższony poziom cukru w ślinie i suchość w ustach (kserostomia). W rezultacie bakterie mogą się szybciej namnażać i powodować stany zapalne dziąseł, a nawet zapalenie przyzębia.
Do innych czynników ryzyka zapalenia przyzębia należą:
- nieodpowiednia higiena jamy ustnej
- palenie tytoniu
- stres
- nadwaga
- predyspozycje genetyczne.
Istnieje kilka sposobów, aby skutecznie chronić się przed zapaleniem przyzębia:
- Od początku zachorowania na cukrzycę staraj się utrzymywać poziom cukru we krwi w normalnym zakresie i unikaj dużych wahań.
- Regularna i dokładna opieka stomatologiczna to podstawa: zęby należy czyścić dwa razy dziennie, a przestrzenie między zębami powinny być czyszczone nicią dentystyczną lub szczoteczką międzyzębową przynajmniej raz dziennie.
- Stosując płyn do płukania jamy ustnej, należy upewnić się, że nie zawiera on alkoholu.
Ponadto, co roku należy wykonać przynajmniej jedną wizytę kontrolną u stomatologa oraz profesjonalne czyszczenie zębów. Korzystając ze wskaźnika periodontologicznego (z ang. Parodontaler Screening Index, PSI), dentysta może łatwo określić podczas badań kontrolnych, czy nie występuje zapalenie przyzębia.
Zdrowy styl życia odgrywa również kluczową rolę w zapobieganiu zapaleniu przyzębia:
- Nie pal tytoniu.
- Jeśli to możliwe, unikaj napojów alkoholowych.
- Zwracaj uwagę na prawidłową masę ciała.
Leczenie zapalenia przyzębia przeprowadza lekarz prowadzący lub specjalista od zapaleń przyzębia (asystentka profilaktyki stomatologicznej lub higienistka stomatologiczna). Lekarze tej specjalności nazywani są specjalistami stomatologami lub specjalistami periodontologami. Najpierw lekarz usuwa osad nazębny mechanicznie za pomocą dźwięku lub ultradźwięków i/lub ręcznie za pomocą ręcznych narzędzi stomatologicznych. W przypadku bardzo ciężkiego przebiegu choroby przepisywany jest również antybiotyk w celu zwalczenia stanu zapalnego. Zęby, które utraciły już kontakt z kością szczęki, są usuwane. Niekiedy konieczne są dalsze interwencje chirurgiczne. Po wstępnej terapii konieczne są regularne zabiegi kontrolne przez całe życie, możliwie kilka razy w roku. Dzieje się tak, ponieważ pacjenci nie są w stanie dotrzeć do głębokich kieszonek dziąsłowych i oczyścić ich za pomocą szczoteczki i nici dentystycznej. Wymaga to profesjonalnej pomocy.
Ponieważ zapalenie przyzębia może mieć wpływ na cały organizm, a także na cukrzycę, lekarz rodzinny lub diabetolog prowadzący powinien być o niej poinformowany. Tylko w ten sposób można optymalnie dostosować terapię cukrzycy do choroby towarzyszącej. Z kolei lekarz stomatolog powinien być poinformowany o cukrzycy przed rozpoczęciem leczenia. Skuteczna terapia przyzębia pomaga nie tylko zachować zęby, ale także obniżyć wartość HbA1c.
Źródła:
Bundeszahnärztekammer et al.: Patienteninformation Parodontalbehandlung. 2017
Negrato, C. A. et al.: Periodontal disease and diabetes mellitus. In: J Appl Oral Sci, 2013, 21: 1-12
Preshaw, P. M. et al.: Periodontitis and diabetes: a two-way relationship. In: Diabetologia, 2012, 55: 21-31
Riedl, M.: Parodontitis und Diabetes – Zwei Volkskrankheiten treffen aufeinander. In: Der Hausarzt, 2013, 18: 53-56
Simpson T. C. et al.: Treatment of periodontal disease for glycaemic control on people with diabetes mellitus. In: Cochrane Database Syst Rev, 2015, 11: CD004714
Sonnenschein, S. K. et al.: Parodontitis und Diabetes mellitus – Der Blick über den fachlichen Tellerrand rettet Zähne und Blutzuckerziele. In: Info Diabetologie, 2013, 7: 38-41
Stan: 31.10.2019