Insulinoterapia: jakie są dostępne pomoce techniczne?

Pompa insulinowa to małe urządzenie, które można przymocować np. do paska. Jest ona połączona z cienką stalową lub plastikową kaniulą za pomocą cienkiej rurki. Kaniula jest zwykle umieszczana na brzuchu tuż pod skórą. Pompa może dostarczać insulinę bezpośrednio do tłuszczu podskórnego przez rurkę.

• Coraz więcej osób z cukrzycą typu 1, zwłaszcza dzieci i młodzieży, korzysta z pompy insulinowej.
• Wyższe koszty terapii pompą insulinową muszą być wcześniej zatwierdzone przez kasy chorych.
• Terapia pompą insulinową jest często określana skrótem CSII (z ang. „continuous subcutaneous insulin infusion”, ciągły podskórny wlew insuliny).

Każdy, kto chce korzystać z pompy insulinowej, musi omówić to z lekarzem prowadzącym. Następnie wraz z lekarzem można złożyć wniosek do kasy chorych. Leczenie za pomocą pompy insulinowej jest droższe niż konwencjonalna insulinoterapia za pomocą strzykawek lub penów. Kasa chorych pokrywa koszty tylko wtedy, gdy jest to konieczne z medycznego punktu widzenia. Terapia pompą insulinową jest stosowana prawie wyłącznie u osób z cukrzycą typu 1.

Przykładowo, zastosowanie pompy insulinowej jest wskazane:

• jeśli konwencjonalna insulinoterapia zgodnie z podstawową zasadą bolusa nie jest w stanie w zadowalający sposób wyregulować poziomu glukozy we krwi.
• u pacjentów z częstymi wahaniami poziomu cukru we krwi i hipoglikemią.
• w przypadku bardzo nieregularnego rytmu dobowego (np. praca zmianowa).
• u dzieci (zwłaszcza niemowląt), u których zapotrzebowanie na insulinę jest bardzo małe.
• w przypadku planowanej ciąży, aby ustabilizować poziom cukru we krwi przed lub na początku ciąży.
• u pacjentów z wyraźnym wzrostem poziomu cukru we krwi we wczesnych godzinach porannych (efekt brzasku).
• u osób z cukrzycą typu 2, u których nie udaje się uzyskać wystarczająco dobrej kontroli poziomu cukru we krwi za pomocą innych metod leczenia.

Podobnie jak trzustka, pompy insulinowe dostarczają niewielkie ilości szybko działającej insuliny równomiernie w ciągu dnia. Pokrywa to podstawowe zapotrzebowanie na insulinę, tzw. podstawową dawkę. Aby zaspokoić zwiększone zapotrzebowanie na insulinę w porze posiłków, za pomocą pompy można wywoływać podanie w bolusie. Zapotrzebowanie bazowe można zaprogramować. Dozowanie bolusa nie jest automatyczne, lecz musi być wyzwalane przez naciśnięcie przycisku.

• Dzięki podawaniu insuliny za pomocą pompy insulinowej użytkownicy mogą bardziej elastycznie organizować swój rytm dnia. Można dostosować ilość insuliny w przypadku spontanicznych zajęć sportowych lub bardziej elastycznie dopasować swoje zapotrzebowanie na insulinę do innych codziennych sytuacji, takich jak sen, nieregularny rytm dnia i spożywanie posiłków.
• Często łatwiej jest kontrolować poziom cukru w krwi za pomocą pompy insulinowej niż za pomocą połączenia insuliny długo działającej z krótko działającymi podaniami w bolusie.
• Wstrzykiwanie za pomocą pena nie jest już konieczne przy terapii pompą insulinową, ale musi istnieć możliwość bezpiecznego stosowania go w szczególnych sytuacjach, np. w przypadku usterki technicznej pompy insulinowej.

Pompy typu patch: bezdrenowa alternatywa

Tzw. pompy patch to bezdrenowe systemy pomp. Mała pompa jest przymocowana bezpośrednio do skóry, a kaniula jest automatycznie wprowadzana do tłuszczu podskórnego. Pompą patch można sterować za pomocą pilota. Jeśli zasobnik insuliny jest pusty, pompę należy wyrzucić, najpóźniej po 3 dniach. Zaletą jest to, że wąż, który niektórzy uważają za irytujący, został wyeliminowany, a wraz z nim niebezpieczeństwo zaplątania się lub zagięcia.

Możliwe zagrożenia związane z pompami insulinowymi

Noszenie pompy insulinowej ma nie tylko zalety. Niektórzy ludzie uważają, że noszenie urządzenia zawsze przy sobie jest uciążliwe. Można go jednak odłączyć na krótki czas, np. podczas kąpieli.

Miejsce wkłucia kaniuli może ulec zakażeniu. Dzieje się tak zwłaszcza wtedy, gdy ta sama kaniula jest noszona zbyt długo lub w przypadku nieodpowiedniej higieny. Kaniula może ulec zatkaniu lub niepostrzeżenie wysunąć się z podskórnej tkanki tłuszczowej. Jeśli nie zostanie to w porę zauważone, może doprowadzić do hiperglikemii, a w najgorszym przypadku do niebezpiecznej kwasicy ketonowej, czyli nadmiernego zakwaszenia krwi.

Na początku terapii pompą insulinową użytkownicy przechodzą szczegółowe szkolenie.

• Istnieją zorganizowane programy szkoleniowe, które trwają kilka dni. Szkolenia te są odpowiednie również dla osób insulinozależnych z cukrzycą typu 2.
• Mogą być one wykonywane w warunkach ambulatoryjnych lub stacjonarnych – tzn. w ramach pobytu w szpitalu.
• Szkolenie ambulatoryjne ma tę zaletę, że pacjenci mogą zachować swój zwykły rytm życia i lepiej dostosować podstawową dawkę do zdarzeń w życiu codziennym.

W szpitalach jednak bardziej wiarygodne pomiary są możliwe również w nocy. Regularny rytm dobowy i mniejsza liczba czynników zakłócających niż w codziennym życiu w domu ułatwiają wstępne ustalenie podstawowej dawki.

DIY AID to angielski skrót od „Do it yourself automated insulin delivery”, tłumaczony jako: „zautomatyzowana pompa insulinowa własnej roboty”.

Procesy zatwierdzania urządzeń, które automatycznie sterują tak wrażliwymi procesami, jak podawanie insuliny osobom chorym na cukrzycę, są bardzo długotrwałe. Zanim produkt zostanie udostępniony na rynku, musi przejść wiele testów bezpieczeństwa.

• Istnieje jednak na świecie społeczność ludzi uzdolnionych technicznie (tzw. „looperów”), którzy z własnej inicjatywy – niezależnie od producentów – łączą dostępne technologie w „sztuczne trzustki” i wykorzystują te „własnej roboty” urządzenia o obiegu zamkniętym do własnych potrzeb.
• Takie systemy własnej roboty nie są jednak zatwierdzonymi urządzeniami medycznymi. Przy ich stosowaniu pojawia się wiele pytań i niejasności prawnych, zarówno dla samych użytkowników, jak i dla lekarzy prowadzących ich leczenie. Zwłaszcza jeśli przez ewentualne awarie systemu zostaną poszkodowani ludzie.

Niemieckie Towarzystwo Diabetologiczne (DDG) przygotowało oświadczenie (linki w języku niemieckim), w którym omówiono te konsekwencje prawne.