Jak rozwija się cukrzyca typu 2?
Wsparcie naukowe: dr Theresia Sarabhai
Cukrzyca typu 2 rozwija się przez długi okres czasu i zazwyczaj nie daje żadnych oznak choroby. Naukowcy intensywnie badają, jakie przyczyny, jak i dlaczego prowadzą do cukrzycy typu 2. Oprócz predyspozycji dziedzicznych, dużą rolę odgrywa niezdrowy tryb życia z nadwagą i brakiem ruchu.
Co zwiększa ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2?
Wystąpieniu cukrzycy typu 2 sprzyja wiele czynników:
- częste występowanie cukrzycy typu 2 w rodzinie
- podeszły wiek
- nadwaga, podwyższone ciśnienie krwi i podwyższone stężenie lipidów we krwi (np. cholesterolu)
- niezdrowy tryb życia:
- palenie tytoniu
- brak ruchu
- dieta niskobłonnikowa i/lub wysokotłuszczowa
- cukrzyca w okresie ciąży
- leki, które pogarszają metabolizm cukru (np. kortyzon)
- inne choroby hormonalne (np. zespół policystycznych jajników).
Jakie procesy w organizmie są zaburzone w przypadku cukrzycy typu 2?
W przypadku cukrzycy typu 2 insulina nie działa już prawidłowo na komórki organizmu. Insulina jest ważnym hormonem w organizmie człowieka. Jest ona wytwarzana w komórkach beta wysp Langerhansa trzustki. Trzustka znajduje się w górnej części jamy brzusznej, za żołądkiem.
Po posiłku trzustka uwalnia insulinę do krwi. Insulina zapewnia, że cukier (dokładniej: dekstroza lub glukoza) z pożywienia dociera do komórek różnych narządów, np. wątroby, mięśni czy tkanki tłuszczowej. Cukier służy jako energia życiowa dla komórek organizmu.
W przypadku cukrzycy typu 2 zaburzone są dwa procesy działania insuliny, co powoduje wzrost poziomu cukru we krwi:
- Insulina może tylko słabo lub niewystarczająco oddziaływać na komórki różnych narządów. W rezultacie cukier nie może być wchłaniany przez komórki ciała i pozostaje we krwi. Eksperci nazywają to zaburzenie insulinoopornością.
- Ponieważ komórki organizmu tylko słabo reagują na insulinę, trzustka produkuje coraz więcej insuliny, aby obniżyć poziom cukru we krwi. Ten duży wysiłek prowadzi do tego, że komórki beta trzustki stają się coraz bardziej wyczerpane. Nie wytwarzają one już wystarczającej ilości insuliny, a do krwi dostaje się jej za mało. Rozwija się niedobór insuliny. Specjaliści mówią również o względnym niedoborze insuliny, ponieważ trzustka nadal wytwarza insulinę. Ilość insuliny nie jest jednak wystarczająca, aby insulinooporne komórki organizmu mogły wchłonąć cukier z krwi.
Co to jest stan przedcukrzycowy? Cichy rozwój cukrzycy typu 2
Cukrzyca typu 2 rozwija się podstępnie przez długi okres czasu. W większości przypadków, zanim dojdzie do rozwoju choroby, ludzie już od dawna i niezauważalnie cierpią z powodu wstępnego stadium cukrzycy typu 2, tzw. stanu przedcukrzycowego. Osoby ze stanem przedcukrzycowym mają już podwyższone stężenie glukozy we krwi. Jednak wartości te nie są jeszcze tak wysokie, aby eksperci mówili o cukrzycy. Specjaliści nazywają ten stan również zaburzoną tolerancją glukozy lub anormalnym stężeniem glukozy we krwi na czczo.
Warto wiedzieć:
Wstępne stadium cukrzycy typu 2 nazywane jest stanem przedcukrzycowym.
Ze względu na podwyższone stężenie glukozy we krwi, u osób ze stanem przedcukrzycowym istnieje znacznie zwiększone ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 w późniejszym okresie życia. Niemniej jednak osoby ze stanem przedcukrzycowym mogą często zapobiegać rozwojowi cukrzycy typu 2, na przykład poprzez zwiększenie aktywności fizycznej i utratę wagi.
Tutaj można dowiedzieć się więcej o diagnostyce cukrzycy typu 2!
Czym dokładnie jest insulinooporność?
Na długo przed rozwojem cukrzycy typu 2 lub stanu przedcukrzycowego osoby już cierpią na insulinooporność. W tym wstępnym stadium, komórki organizmu – zwłaszcza w mięśniach, wątrobie i tkance tłuszczowej – nie reagują już odpowiednio na insulinę. W rezultacie, insulina nie jest już w stanie efektywnie transportować cukru z krwi do komórek organizmu.
Często między wystąpieniem insulinooporności a pojawieniem się wysokiego poziomu cukru we krwi upływa od kilku do kilkudziesięciu lat. W tej fazie początkowo występują tylko bardzo łagodne, często niezauważalne zmiany w niektórych funkcjach metabolizmu cukrów.
Oprócz ryzyka wystąpienia cukrzycy typu 2, insulinooporność zwiększa również ryzyko wystąpienia nadciśnienia tętniczego, chorób układu krążenia, zaburzeń gospodarki lipidowej i nadwagi. Jeśli te choroby występują jednocześnie, eksperci określają to mianem „zespołu metabolicznego”.
Jak rozwija się insulinooporność?
Ważną rolę w rozwoju insulinooporności odgrywają predyspozycje dziedziczne w rodzinie. Również pewne nawyki związane z trybem życia sprzyjają rozwojowi choroby. Ważnymi czynnikami ryzyka są:
- brak ruchu,
- niewłaściwa dieta i
- nadwaga.
Nie wiadomo dokładnie, w jaki sposób otyłość i brak ruchu zwiększają insulinooporność. Według badań, u osób z insulinoopornością, komórki tkanki tłuszczowej, szczególnie w okolicy brzucha, nie pracują tak, jak u osób bez insulinooporności.
Te komórki w tkance tłuszczowej wchłaniają mniej cukru z krwi i uwalniają więcej tłuszczów do krwi. Naukowcy podejrzewają również zmienione uwalnianie przekaźników chemicznych z tkanki tłuszczowej. Te przekaźniki semiochemiczne powodują, że organizm przechodzi w stan zapalny, który może być również odpowiedzialny za zmniejszone działanie insuliny na komórki organizmu w mięśniach, wątrobie i tkance tłuszczowej.
Tutaj można znaleźć więcej informacji na temat nadwagi i otyłości!
Cukrzyca typu 2 Odżywianie
Plany treningowe
Nie wiesz, jak zacząć ćwiczyć? Tutaj znajdziesz pomysły!
Atak cukrzycowy Co należy zrobić?
Źródła:
American Diabetes Association: Standards of Medical Care in Diabetes - 2019. In: Diabetes Care, 2019, 42: S1-S193
Bundesärztekammer et al.: Nationale Versorgungsleitlinie Therapie des Typ-2-Diabetes. Langfassung. 1. Auflage. Version 4. 2014 (Gültigkeit abgelaufen, in Überarbeitung)
Bundesärztekammer et al.: Patientenleitlinie zur Nationalen Versorgungsleitlinie Therapie des Typ-2-Diabetes. 1. Auflage. Version 1. 2015
Hanefeld, M. & Pistrosch, F.: Metabolisches Syndrom und Insulinresistenz. In: Gastroenterologe, 2017, 12: 300-304
International Diabetes Federation: The IDF consensus worldwide definition of the metabolic syndrome. 2006 (Letzter Abruf: 15.10.2019)
Landgraf, R. et al.: Therapie des Typ-2-Diabetes. In: Diabetologie, 2018, 13: S144-S165
McCracken, E. et al.: Pathophysiology of the metabolic syndrome. In: Clin Dermatol, 2018, 36: 14-20
Stan: 31.10.2019