Cukrzyca: w łatwych i zrozumiałych słowach
Wsparcie naukowe: Dr. Kálmán Bódis
Diabetes mellitius to ogólne określenie różnych chorób metabolicznych. Cechą wspólną wszystkich form cukrzycy jest stale podwyższone stężenie glukozy we krwi. Powód: Insulina nie jest już produkowana lub jest produkowana w niewystarczającej ilości i/lub nie może już prawidłowo oddziaływać na komórki organizmu.
Najczęstszą formą tej choroby, potocznie nazywanej „cukrzycą”, jest cukrzyca typu 2. Cukrzyca typu 2 występuje przeważnie w starszym wieku. Przyczyną mogą być tryb życia i predyspozycje genetyczne. Inaczej jest w przypadku cukrzycy typu 1. Do tej pory jest ona nieuleczalną chorobą autoimmunologiczną, która najczęściej pojawia się już w dzieciństwie i okresie młodzieńczym.
Oprócz cukrzycy typu 1 i typu 2 powszechna jest również cukrzyca ciężarnych. Ponadto istnieją także inne, rzadsze formy cukrzycy – np. cukrzyca MODY.
W poniższych rozdziałach znajduje się krótkie podsumowanie poszczególnych typów i podtypów cukrzycy.
Spis treści
1. Czym jest cukrzyca?
Diabetes mellitus, potocznie nazywana cukrzycą, jest pojęciem ogólnym obejmującym różne choroby metaboliczne. Główną cechą jest stale podwyższone stężenie glukozy we krwi, przewlekła hiperglikemia (podwyższony poziom cukru we krwi).
Przyczyną jest zaburzony proces wchłaniania cukru (glukozy) z krwi przez komórki organizmu. Organizm potrzebuje insuliny, aby móc wykorzystywać cukry z pożywienia jako źródło energii dla komórek ciała. U osób z cukrzycą działanie insuliny jest ograniczone i/lub trzustka produkuje zbyt mało insuliny lub nie produkuje jej w ogóle. Skutek: Cukier pozostaje we krwi, a jego poziom spada.
Zasadniczo rozróżnia się cukrzycę typu 1, typu 2 i cukrzycę ciężarnych. Cukrzyca typu 2 jest najczęściej występującą formą, około 93 procent wszystkich ludzi dotkniętych tą chorobą cierpi z powodu cukrzycy typu 2. W 2021 r. w Niemczech było to ok. 8,5 miliona ludzi.
| Cukrzyca typu 1 | Cukrzyca typu 2 |
Częstotliwość | ||
Około 6 procent całej populacji z cukrzycą w Niemczech | Około 93 procent całej populacji z cukrzycą w Niemczech | |
Wiek zachorowania | Najczęściej występuje w dzieciństwie i okresie młodzieńczym | Najczęściej u osób dorosłych, ale także u dzieci i młodzieży |
Leczenie | Konieczność wykonywania zastrzyków z insuliny przez całe życie | Zmiana trybu życia, następnie leczenie farmakologiczne, później zastrzyki z insuliny |
Przyczyna | ||
Choroba autoimmunologiczna; własny układ odpornościowy atakuje komórki beta produkujące insulinę | Różnorodne; często nadwaga i brak aktywności fizycznej (czynniki trybu życia) |
Dalsze informacje na temat poszczególnych form cukrzycy można znaleźć w poniższych punktach:
Czy wiesz?
Choroba Diabetes mellitus jest więc o wiele bardziej złożona, niż sugerowałby to klasyczny podział na cukrzycę typu 1 i 2. W związku z tym specjaliści proponują następującą klasyfikację: Podział na 5 podtypów cukrzycy. W skrócie nazywane są one „SAID”, „SIDD”, „SIRD”, „MOD” i „MARD”. Aby przyporządkować pacjenta lub pacjentkę do jednego z podtypów cukrzycy, zbierane i analizowane są określone parametry. Podział na podtypy umożliwia ocenę łagodnego lub ciężkiego przebiegu choroby wraz z indywidualnym ryzykiem określonych powikłań. Na podstawie danego podtypu można również określić optymalne leczenie.
Ważne jest jak najszybsze rozpoczęcie leczenia Diebates mellitius. W zależności od typu cukrzycy, aby obniżyć stężenie glukozy we krwi, wystarczająca może okazać się zmiana trybu życia. Często konieczne jest również przyjmowanie leków lub zastrzyków z insuliny.
Stale podwyższone stężenie glukozy we krwi może uszkodzić naczynia krwionośne, nerwy i organy. Jednak istnieje wiele możliwości wzmocnienia własnego zdrowia i uniknięcia tzw. „późniejszych konsekwencji”.
Więcej informacji na temat ewentualnych powikłań związanych z cukrzycą można znaleźć w naszym artykule.
2. Czym jest cukrzyca typu 1?
Cukrzyca typu 1 to przewlekła choroba autoimmunologiczna. Najczęściej występuje ona w dzieciństwie i okresie młodzieńczym, jednak na cukrzycę typu 1 mogą zachorować również osoby dorosłe. Potocznie mówi się także o cukrzycy młodzieńczej.
W przypadku cukrzycy typu 1 układ odpornościowy nieprawidłowo atakuje produkujące insulinę komórki beta trzustki. W efekcie organizm nie jest w stanie produkować insuliny.
Niedobór insuliny prowadzi do tego, że cukier przestaje być wchłaniany z krwi przez komórki organizmu. Stężenie glukozy we krwi wzrasta i dochodzi do zagrażającej życiu hiperglikemii.
Często objawy cukrzycy typu 1 rozwijają się w ciągu kilku tygodni lub nawet dni.
Typowymi objawami cukrzycy typu 1 są:
- silne pragnienie,
- częste oddawanie moczu,
- utrata wagi,
- osłabienie mięśni,
- zmęczenie i znużenie.
Jeśli objawy cukrzycy typu 1 nie zostaną rozpoznane i poddane leczeniu, może dojść docukrzycowej kwasicy ketonowej – ostrej sytuacji kryzysowej, która wymaga jak najszybszej hospitalizacji.
Charakterystycznymi objawami kwasicy ketonowej są:
- silne mdłości,
- wymioty,
- bóle brzucha,
- pogłębione oddychanie,
- oddech lub mocz o słodkawym zapachu zepsutych owoców (aceton),
- zaburzenia widzenia,
- suchość w ustach,
- zmęczenie,
- senność,
- dezorientacja,
- sucha skóra,
- utrata przytomności, a nawet śpiączka.
Do dziś ta cukrzyca typu 1 jest nieuleczalna. Osoby z cukrzycą typu 1 muszą sprawdzać stężenie glukozy we krwi i przyjmować zastrzyki z insuliny. Nowoczesne technologie umożliwiają jednak osobom cierpiącym na tę chorobę niemal normalne życie.
Warto wiedzieć:
W bibliotece multimedialnej diabinfo można znaleźć szereg filmów wideo.
Ponadto w naszym dziel pobierania jest dostępnych wiele pouczających i praktycznych infografik, list kontrolnych i ulotek.
Więcej informacji dotyczących obrazu klinicznego choroby, możliwości leczenia, diagnostyki i powikłań cukrzycy typu 1, a także informacji na temat cukrzycy typu 1 w życiu codziennym można znaleźć w naszych artykułach.
3. Czym jest cukrzyca typu 2?
Cukrzyca typu 2 z reguły występuje po 40. roku życia i dlatego często nazywana jest cukrzycą dorosłych. Potocznie często nazywana jest ona również „cukrzycą”.
W przypadku cukrzycy typu 2 komórki organizmu coraz słabiej reagują na insulinę. Specjaliści mówią w tym przypadku o insulinooporoności. W rezultacie trzustka początkowo zwiększa produkcję insuliny, aż staje się ona już niewystarczająca, aby skompensować insulinooporność. Stężenie glukozy we krwi wzrasta. Podwyższone stężenie glukozy we krwi jest charakterystyczne dla cukrzycy typu 2.
Czynnikami ryzyka zachorowania na cukrzycę typu 2 są nadwaga, niezdrowa dieta oraz niedobór aktywności fizycznej. W rozwoju choroby nie bez znaczenia są również predyspozycje genetyczne. Osoby, u których występuje tzw. zespół metaboliczny także należą do grupy wysokiego ryzyka zachorowania na cukrzycę typu 2. W przypadku zespołu metabolicznego jednocześnie występują różne objawy lub obrazy kliniczne choroby: nadwaga (w szczególności otyłość brzuszna), zbyt wysoki poziom cukru i lipidów we krwi.
Na początku cukrzycy typu 2 już sama redukcja masy ciała może być wystarczająca, aby obniżyć stężenie glukozy we krwi. Decydujące znaczenie ma również zmiana diety i większa ilość aktywności fizycznej. Jeśli tzw. podstawowa terapia się nie powiedzie, konieczne może być przyjmowanie leków obniżających stężenie glukozy we krwi lub zastrzyków z insuliny.
Cukrzyca typu 2 rozwija się podstępnie przez wiele lat. Z uwagi na brak objawów lub niespecyficzne objawy tej choroby, diagnoza jest często stawiana przez przypadek. Jednak przy bardzo wysokim stężeniu glukozy we krwi u osób z cukrzycą typu 2 mogą występować objawy cukrzycowe.
Objawami cukrzycy typu 2 mogą być:
- zwiększone pragnienie,
- częste oddawanie moczu,
- zmęczenie,
- uczucie osłabienia,
- brak motywacji,
- brak wydajności lub koncentracji,
- zapominanie,
- przygnębienie, a nawet depresja,
- zaburzenia widzenia,
- częste infekcje,
- źle gojące się rany,
- sucha skóra.
Więcej informacji dotyczących obrazu choroby, diagnostyki, możliwości leczenia i powikłań cukrzycy typu 2, a także informacji na temat cukrzycy typu 2 w życiu codziennym można znaleźć w naszych artykułach.
4. Czym jest cukrzyca ciężarnych?
Cukrzyca ciężarnych jest zaburzeniem metabolicznym, które po raz pierwszy pojawia się w ciąży. Specjaliści mówią o cukrzycy ciążowej.
Podobnie jak w przypadku cukrzycy typu 2 również w cukrzycy ciężarnych komórki ciała nie reagują już tak wrażliwie na insulinę. Tu również dochodzi do inulinooporności. Ponadto trzustka produkuje niewystarczającą ilość insuliny, aby skompensować insulinooporność. W rezultacie wzrasta stężenie glukozy we krwi. Jeśli stężenie glukozy we krwi trwale przekracza określoną wartość graniczną, mówi się o cukrzycy ciężarnych.
Najczęściej zaburzenie metaboliczne znika po rozwiązaniu. Jeśli jednak cukrzyca ciężarnych nie zostanie wykryta i poddana leczeniu odpowiednio wcześnie, może nieść ze sobą krótko- i długofalowe konsekwencje dla dziecka i dziecka.
Objawy cukrzycy ciężarnych, jak np. nasilone pragnienie lub zmęczenie, są bardzo nietypowe i często są mylone ze zwykłymi dolegliwościami w czasie ciąży. Tzw. Krzywa cukrowa pomiędzy 24. i 28. tygodniem ciąży dostarcza informacji na temat występowania zaburzenia metabolicznego. Więcej informacji na temat cukrzycy ciężarnych można znaleźć tutaj.
Najczęściej wystarczy zmiana diety oraz więcej aktywności fizycznej, aby stężenie glukozy we krwi wróciło do normy. Leczenie insuliną jest rozważane jedynie w przypadku, gdy poziomu cukru nie da się obniżyć poprzez zmianę trybu życia.
Jednakże, u kobiet z cukrzycą ciężarnych po rozwiązaniu zachodzi zwiększone ryzyko późniejszego rozwoju cukrzycy typu 2. Z tego powodu bardzo ważną rolę odgrywa kontrola.
Więcej informacji na temat cukrzycy ciężarnych można znaleźć w naszym artykule.
5. Jakie istnieją inne formy cukrzycy?
Najczęstszymi formami cukrzycy są cukrzyca typu 1 oraz typu 2 i cukrzyca ciężarnych. Istnieją jednak również inne, rzadsze formy mieszane Diabetes mellitus. Ich przyczynami mogą być między innymi wady genetyczne, infekcje, leczenie określonymi lekami, zaburzona produkcja hormonów lub choroby trzustki.
Te rzadkie formy cukrzycy W Niemczech są określane jako „wtórne formy cukrzycy” lub „inne typy cukrzycy”. Wcześniej były one określane pojęciem „cukrzyca typu 3”.
Źródła:
American Diabetes Association: Diagnosis and Classification of Diabetes Mellitus. In: Diabetes Care, 2014, 37: S81-S90
Bundesärztekammer et al.: Nationale Versorgungsleitlinie Typ-2-Diabetes. Teilpublikation der Langfassung. 2. Auflage. Version 1. 2021
Danne, T. et al. (2014): Diabetes bei Kindern und Jugendlichen. 7. Auflage. Springer Verlag, Heidelberg, ISBN: 978-3-642-24645-6
Deutsche Diabetes Gesellschaft et al.: S3-Leilinie Gestationsdiabetes mellitus (GDM) - Diagnostik, Therapie und Nachsorge. Langfassung. 2. Auflage. 2018 (Gültigkeit abgelaufen, in Überarbeitung)
Deutsche Diabetes Gesellschaft et al.: S3-Leilinie Gestationsdiabetes mellitus (GDM) - Diagnostik, Therapie und Nachsorge. Patientinnenempfehlung. 2. Auflage. 2018 (Gültigkeit abgelaufen, in Überarbeitung)
Deutsche Diabetes Gesellschaft: S3-Leitlinie Therapie des Typ-1-Diabetes. 2. Auflage. 2018 (Gültigkeit abgelaufen, in Überarbeitung)
Häring, H.-U. et al. (2011): Diabetologie in Klinik und Praxis. 6. Auflage. Georg Thieme Verlag KG, ISBN: 9783135128061
Landgraf, R. et al.: Therapie des Typ-2-Diabetes. In: Diabetologie, 2022, 17: S159-S204
Nauck, M. et al.: Definition, Klassifikation und Diagnostik des Diabetes mellitus. In: Diabetologie, 2018, 13: S90-S96
Nyenwe, E. A. et al.: The evolution of diabetic ketoacidosis: An update of its etiology, pathogenesis and management. In: Metabolism, 2016, 65: 507-521
Schäfer-Graf, U. et al.: Gestationsdiabetes mellitus (GDM), Diagnostik, Therapie und Nachsorge – Kurzfassung der S3-Leitlinie. In: Diabetologie, 2021, 16: S215-S225
Zaharia, O. P. et al.: Risk of diabetes-associated diseases in subgroups of patients with recent-onset diabetes: a 5-year follow-up study. In: Lancet Diabetes Endocrinol, 2019, 7: 684-694
Stan: 26.10.2023
