Diyabet durumunda düşük kan şekeri (hipoglisemi)

Düşük kan şekerinde (hipoglisemi) kan şekeri çok düşük bir seviyeye düşer ve terleme, titreme, açlık duygusu ve hatta bilincin bulanıklaşması gibi belirtiler gösterir. Bu şikayetlerin ortaya çıktığı belli bir sabit sınır yoktur. Amerikan Diyabet Birliği’nin (ADA) tanımlamasına göre kan şekerinin 70 mg/dl‘nin (3,9 mmol/l) altında olması halinde düşük kan şekeri sözkonusudur. Fakat hipoglisemi erkenden veya ancak değerler düştüğünde belli olabilmektedir.

Düşük kan şekeri belirtileri, kişiden kişiye çok farklı olabilmektedir. En sık görülen semptomlar şunlardır:

• Titreme
• Terleme
• Aşırı açlık hissi
• Çarpıntı
• Kafa karışıklığı, oryantasyon bozukluğu
• Yüzün solması
• Konuşma ve görme bozuklukları

Kan şekeri değerlerinin çok düşük olduğu durumlarda bilinç kaybına ve kramplara varan sonuçlar doğabilmektedir.

Düşük kan şekeri durumunda diyabetli kişiler derhal kana hızlı karışan karbonhidratlar almalıdırlar.

Kan şekeri değerlerinin düştüğü durumlar için meyve suyu veya limonata gibi şekerli içecekler uygundur. Dekstroz tabletleri, jelibon veya olgun bir muz da hızlı etki eder ve kan şekerini tekrar yükseltir.

Örneğin çikolata gibi yağ içeren gıdalar, düşük kan şekeri durumunda alınacak ilk önlem olarak uygun değildir. Yüksek yağ içeriği, karbonhidratların etkisini yavaşlatmaktadır.

Kan şekerinin ne kadar düşük olduğuna bağlı olarak 10 ila 30 gram karbonhidrat alınması gerekir. Ardından kan şekerinin tekrar düşmesini önlemek için kan şekeri değerleri kısa aralıklarla kontrol edilmelidir.

Hızlı etki eden karbonhidratlardan sonra ek olarak örneğin bir dilim ekmek veya müsli bar gibi kana yavaş geçen karbonhidratlar yenebilir. Bu, kan şekeri seviyesini uzun bir süre dengeli tutmaya yardımcı olabilir.

Düşük kan şekerinin farklı sebepleri olabilmektedir:

• Çok az karbonhidrat yenmiştir: Örneğin bir öğün atlandığı veya bir öğün beklenenden az karbonhidrat içerdiği için.
• Hareket ve spor: Özellikle de uzun yürüyüş yapmak, bisiklete binmek veya ev işleri gibi sürekli hareket olmak üzere fiziksel etkinlik durumunda enerji ihtiyacı artmaktadır. Ayrıca spor yaptıktan sonra vücut uzun bir süre ilave kalori yakmaya devam etmekte ve bu nedenle saatler sonra bile düşük kan şekeri ortaya çıkabilmektedir.
• Çok fazla insülin enjekte edilmiştir: Bir öğün için gerekenden daha fazla karbonhidrat hesaplanmış ve bunun sonucunda çok fazla insülin enjekte edilmiş olması halinde bu durum ortaya çıkabilmektedir. Yanlışlıkla başka insülin türü kullanılması veya insülinin yemekten çok önce enjekte edilmesi halinde de düşük kan şekeri ortaya çıkabilmektedir.
• İnsülin yanlışlıkla kasa enjekte edilmiştir: Bu durum, insülinin daha hızlı etki etmesine neden olmaktadır. Bu da zamanında karbonhidrat yenmemesi durumunda düşük kan şekerine yola açabilmektedir.
• Belirli kan şekeri düşürücü tabletler (örneğin sülfoniüreler) alınmıştır.
• Alkol: Bira, şarap ve benzeri bir zevkten sonra kan şekeri seviyesi keskin bir şekilde düşebilir. Özellikle akşam alkol tüketilmesi halinde uykuda hızlı bir kan şekeri düşüşü ortaya çıkabilir.
• İnsülin eğiliminin artmış olması: Sıcakta, mesela güneşlenditen sonra insülin kana daha çabuk geçer.
• Daha iyi insülin etkisi: Hamileliğin erken evrelerinde veya kilo verdikten sonra daha az insülin gerekli olabilmektedir.

Geceleri düşük kan şekeri durumunda aşağıdaki ipuçları yararlı olabilir:

• Yatağa hafif yüksek kan şekeri değerleriyle girin.
• Akşam yemeğinde veya yatağa girmeden kısa bir süre önce yavaş etki eden karbonhidratlar tüketin (örneğin tam tahıllı ürünler).
• Akşamları yükselen kan şekeri değerlerini düzeltirken dikkatli olun.
• Akşamları alkol tüketimini azaltın veya tamamen bırakın.
• Akşamın geç saatlerinde spor yapmaktan kaçının.
• İnsülin dozunu değiştirin (doktorla görüştükten sonra).
• Başka bir insülin tedavisine geçin (doktorla görüştükten sonra).
• Alarm fonksiyonu bulunan bir CGM (sürekli glikoz ölçümü) kullanın

Uyku sırasında düşük şeker seviyesi şüphesini araştırmak istiyorsanız, kan şekerinizi 02:00 ile 03:00 saatleri arasında ölçebilirsiniz. Özellikle de alarm fonksiyonu bulunanlar olmak üzere CGM sistemleri de gece düşük kan şekerini belirlemeye yardımcı olabilmektedir.

Diyabet olmasa bile nadir durumlarda düşük kan şekeri değerleri titreme, yüz solgunluğu, çarpıntı veya açlık krizleri gibi şeker düşüklüğünün olağan semptomlarına yol açabilmektedir. Özellikle de zayıf kişiler bu gibi semptomları daha sık bildirmektedirler. Ancak kan şekeri değerlerinin düşük olması, diyabet hastalığına işaret etmemektedir.

Normal durumlarda metabolizması sağlıklı bir vücut, kan şekeri düştüğünde kendi başının çaresine bakabilmektedir. Kan şekeri düştüğünde karaciğer, tam da bu anlar için depolanmış olan şeker rezervlerini serbest bırakır.

Aşağıdaki durumlarda, diyabet hastası olmayan kişiler de düşük kan şekeri semptomlarını hissedebilmektedirler:

• Oruç tutma sırasında
• Alkol veya kahve tükettikten sonra
• Uzun süre devam eden, zorlayıcı spor egzersizleri sırasında veya sonrasında
• Kan şekeri seviyesini hızlı bir şekilde yükselten ve yüksek bir insülin salınımına neden olan, karbonhidrat bakımından zengin öğünlerden sonra

Çoğu durumda düşük kan şekeri semptomları, diyabet hastası olmayan insanlar için tehlikeli değildir. Şekerli içecekler veya yiyeceklerle kan şekeri seviyesi tekrar yükselmektedir. Ama dikkat edin: Karşı önlem olarak çok fazla karbonhidrat alınırsa vücudun buna karşın çok fazla insülin salması mümkündür. Bunun ardından kişi yeniden şekerinin düştüğünü hissedebilmektedir.