Ana içeriği göster

Diyabet hastalarının hastanede yatmaları ve rehabilitasyon olanakları

Bilimsel destek: PD Dr. Martin Füchtenbusch

Diyabetli kişilerin hastanede yatılı kalmaları durumunda diyabet hastalığıyla farklı doktorların ilgilenmesi istenir. Çünkü: Her klinikte kan şekerini düzenli olarak ölçen ve gerekli tedaviyi göz önünde bulunduran bir diyabet ekibi yoktur. Ancak metabolizma kontrolünün örneğin bir operasyon sırasında kararlı durumda tutulabilmesi için bu önemlidir.

Diyabet hastalığının sürekli sorun yaratması ve yaşam kalitesini düşürmesi halinde rehabilitasyon olanakları yararlı olabilir. Sunulan ne gibi olanaklar olduğunu burada öğrenebilirsiniz.



1. Kurum diyabet için uygun mu?

Bir klinikte veya rehabilitasyon merkezinde kalırken şeker metabolizmasının kontrol edilmesi her zaman kolay olmamaktadır. Çünkü stres kan şekerini artırır. Bunun nedenleri arasında adrenalin ve kortizon stres hormonları vardır. Bu hormonlar, enerji temin etmek için karaciğerden sürekli şeker salınmasını sağlar.

Cerrahi bir müdahaleden önce de uzun süre hiçbir şey yememek gerekir ve bu da kan şekerini kontrol etmeyi daha da zorlaştırır. Bu nedenle özellikle de insülin olmak üzere kan şekerini düşürücü ilaçların dozunun doğru olup olmadığı iyi gözlemlenmelidir.

Bundan dolayı hastanede kalırken diyabet hastalığıyla farklı doktorlar tarafından ilgilenilmesi istenir. Her klinikte veya rehabilitasyon merkezinde bu koşul sağlanamamaktadır.

Bu nedenle kalacağınız kurumun diyabetli hastaları tedavi etmek için uygun olduğundan mümkünse önceden emin olun: Alman Diyabet Derneği (DDG), 2013 yılından bu yana “Diyabet hastalarına uygun klinik (Klinik für Diabetespatienten geeignet (DDG))” sertifikası ile klinikleri onaylamaktadır. Bunlar meslek birliğinin web sitesinde (Almanca link) bulunabilirler.


2. Hastaneye yatış için nasıl bir hazırlık yapabilirsiniz?

Hastanede yatılı hasta olarak kalmanız veya bir rehabilitasyon merkezinde kalmanız planlanıyorsa tedaviyi yürüten uzman doktorunuzla görüşün. Uzun süreli kan şekeri değerinin (HbA1c değeri) bir operasyondan önce mümkün olduğunca en iyi şekilde ayarlanmış olması gerekir. Yaşlı hastalarda yüzde 9'a (75 mmol/mol) varan HbA1c değerlerine izin verilmektedir. Ancak ideal olarak uzun süreli kan şekeri değerinin normale yakın bir şekilde veya kişisel tedavi hedefine eşit olması gerekir.

Uzun süreli kan şekeri değerlerinin yüksek olması, olası bir narkozun ne kadar iyi geçeceğini etkiler. Bir operasyon yapılacağı zaman diyabetin iyi ayarlanmaması durumunda komplikasyon riski artar. Kan şekeri değerlerinin yüksek olması durumunda yaraların iyileşmesi de olumsuz etkilenebilir. HbA1c değerinin fazla yüksek olması halinde tedaviyi yürüten diyabet ekibinize tedaviyi nasıl en iyi hale getirebileceğinizi sorun.

 

Aşağıdaki soruları netleştirin:

  • İnsülin veya kan şekeri düşürücü ilaç tedavisinin hastanede geçireceğiniz süre içinde uyarlanması gerekip gerekmediği konusunda bilgi edinin.
  • Diyabet tedavisi için kullanılan ilaçların alımının, bir ameliyattan veya belirli muayenelerden önce tamamen durdurulmasının gerekip gerekmediğini görüşün.
  • Bir ameliyat sırasında insülin pompasını çıkarmanızın gerekip gerekmediğini öğrenin.
  • Yaklaşan bir hipoglisemi durumunda her zamanki gibi glukoz (üzüm şekeri) tüketip tüketmeyeceğinizi görüşün.
  • Hastaneye kabul görüşmesi sırasında, hastane personeline önceki diyabet tedaviniz hakkında bilgi verin: Hangi ilaçları alıyorsunuz? Kan şekerinizi ne sıklıkla ölçüyorsunuz? Diyabete bağlı ikincil hastalıklarınız veya başka hastalıklarınız mı var?
  • Tedaviyi yürüten uzman doktorla aldığınız diğer tüm ilaçlar hakkında görüşün. Eczaneden, ilaç ve bakım ürünleri mağazasından veya internetten aldığınız gıda takviyeleri ve bitkisel preparatlar da buna dahildir.

3. Diyabet hastalarının hastanede yatmalarını gerektiren nedenler

Diyabet genellikle ayakta tedaviyle iyi bir şekilde yönetilebilmektedir. Ancak diyabet hastalarının hastanede tedavi edilmesini gerektirebilecek farklı durumlar vardır:

Size ilk defa tip 1 diyabet teşhisi konulduysa bu artık genellikle ayakta tedavi edilmektedir. Münferit vakalarda ve özellikle de metabolizma dengesinin bozulduğu ve ketoazidoz görülen ağır seyreden vakalarda yatılı tedavi için hastaneye kaldırılmak gerekebilir.

 

Diyabet teşhisi konduktan sonra klinikte kaldığınız sırada,

Bu sırada örneğin uzun süreli kan şekeri (HbA1c) hedef değeri gibi münferit tedavi hedefleri tanımlanır. Diyabet hastalığı iyi yönetildiyse ve metabolizma iyileştiyse tedavi ayakta ve giderek hasta tarafından bağımsız bir şekilde devam ettirilebilir. Tip 1 diyabet teşhisi konduktan sonra hastanede ne kadar kalmanız gerektiği, diyabetinizin ne kadar iyi yönetilebildiğine ve ne kadar hızlı tedaviyle başa çıkmaya başladığınıza bağlıdır.

Tip 2 diyabet durumunda kan şekerinin önce hastanede ayarlanması da gerekebilir. Komplikasyonlar ortaya çıktığında veya diyabet çok belirgin olduğunda bu durum söz konusu olur. Tip 2 diyabetiniz 12 ay ayakta tedavi edildiyse ve HbA1c değeriniz şimdiye kadar henüz yeterince düşürülemediyse de hastaneye yatmanız gerekebilir.


4. Çantaya konacaklar listesi: Diyabet için hastaneye veya rehabilitasyon merkezine yatarken hastanın yanına alması gerekenler

  • Planlanan yatış süresi için yetecek kadar ve biraz da yedek olarak kendi ilaçlarınız (tabletler, GLP-1 alıcı agonistleri, insülin)
  • İlaç olanı (reçetesiz ilaçlar, gıda takviyeleri ve bitkisel preparatlar da dahil, o sırada aldığınız tüm ilaçların listesi) ve (acil durum) bazal oranı, enjeksiyon faktörleri ve (varsa) düzeltme şeması hakkında bilgiler
  • Yaz mevsiminde: İnsülin için soğuk tutma çantası – her klinikte odalarda klima veya buzdolabı yoktur ve insülin 30 derece üzerindeki sıcaklıklarda etkinliğini kaybeder
  • Kan şekeri ölçüm cihazı ve/veya sürekli glikoz ölçümü (CGM sistemi) sensörleri bulunan standart donanım, test şeritleri, kanüller ve diyabete yardımcı diğer araçlar
  • Acil durum karbonhidratları (örneğin dekstroz veya meyve suyu)
  • Tedavinizi yürüten uzman doktorların şimdiye kadarki bulguları, hastaneye sevk kağıdı ve sağlık sigortası kartı
  • Diyabet Sağlık Pasaportu
  • Kan şekeri günlüğü
  • Tedavinizi yürüten doktorun adı, adresi ve telefon numarası
  • Kişisel eşyalar, örneğin çamaşır, terlik, pijama, hijyen malzemeleri ve daha fazlası

İpucu:

Plansız olarak hastaneye gitmeniz gerektiğinde, evde hazır bir acil durum çantası bulundurmak iyi olur.

Bilmekte fayda var:

Kan şekeri, yalnızca beslenmeden ve hareketten etkilenmez. Stres, operasyonlar, spor, enfeksiyonlar ve ilaçlar da kan şekeri seviyesini değiştirebilir. Özellikle stres de kortizon preparatları gibi kan şekeri seviyesini yükseltebilir. Hastanede yatmak genellikle strese neden olduğu için kan şekerinizin normalde alışık olduğunuzdan daha biraz daha yüksek olmasına hazırlıklı olmanız gerekir.


5. Diyabetli kişilerin operasyondan önce bilmeleri gerekenler

En iyi durumda, doktor ameliyatı sabah için planlayacaktır. Böylece diyabetli kişiler çok uzun süre aç kalmak ve ilaçlarından vazgeçmek zorunda kalmazlar.

Kan şekeri düzenli olarak izlenmelidir. Operasyonun öncesinde, sırasında ve sonrasında kan şekeri değeri ideal olarak 110 ila 180 mg/dl (6 ila 10,0 mmol/l) aralığında olmalıdır.

Uzun süren bir ameliyat sırasında, hastalara gerektiğinde insülin ve dekstroz infüzyonu yapılır. Kan şekeri bu şekilde kontrol edilebilir.

Kan şekeri düşürücü ilaçlarda, aşağıdakilere dikkat edilmelidir. Nihayetinde doktor kesin prosedüre karar verir:

  • Metformin almak zorunda olan, tip 2 diyabetli kişilerin genellikle operasyondan veya kontrast maddesiyle muayene edilmeden (ör. röntgen veya MRT gibi görüntüleme yöntemleri) 48 saat önce ilacı almayı bırakmaları gerekir.
  • Sülfonilüreler, GlinidSGLT2 inhibitörleri veya Glitazon gibi diğer kan şekeri düşürücü haplar, planlanan ameliyattan önceki akşam son öğünle son kez alınmalıdır.
  • Geçici olarak insüline geçmeniz gerekebilir. Bu bireysel duruma bağlıdır.
  • İnsülin bağımlı diyabet hastalarında, tedavi, insülin tedavisinin türüne ve ameliyatın süresi ve ciddiyetine bağlı olarak ayarlanır. Operasyondan önceki güne kadar tedavi olağan şekilde gerçekleşir.
  • Mide küçültme gibi bariatrik bir operasyon yapıldığında şeker metabolizması değişir. Diyabet tedavisi operasyondan sonra çoğunlukla yeniden uyarlanır.
  • Diyabetli kişilere sıklıkla kan basıncı düşürücüler gibi başka ilaçlar da verilir. Bu durumda da bazı ilaçların planlanan operasyondan önce bırakılması gerekir. Operasyonun tarihi belirlenirken bu konuda doktorunuzla konuşun.

6. Operasyonun öncesinde, sırasında ve sonrasında diyabet nasıl tedavi edilir?

Kan şekeri, açlık süreci uzunluğuna göre kontrol edilir. Bu, ameliyattan önceki son öğün ile ameliyat sonrası ilk öğün arasındaki zamandır.

1. Daha kısa açlık süreci (4 ila 6 saat) ile muayene ve ameliyatlar:

  • Ameliyattan sonraki ilk öğün ile kesilmiş kan şekeri düşürücü ilaçları tekrar alırsınız.
  • Karma insülinle, yani hızlı etki eden ve gecikmeli insülinin bir kombinasyonuyla (geleneksel insülin tedavisi) tedavi görüyor olmanız halinde insülin dozajının muayeneden veya operasyondan önce ciddi oranda düşürülmesi gerekir. Somut olarak neler yapılması gerektiği konusunda tedaviyi yürüten doktorla görüşün.
  • Yoğunlaştırılmış insülin tedavisi durumunda, her zamanki gibi temel insülini enjekte edin. İnsülin pompası tedavisinde bazal oran da değişmeden aynı kalabilir. Kan şekerinizi sık sık ölçün. Gerektiğinde hızlı etkili insülin ile düzene sokun. Bir ameliyattan sonra, daha fazla insüline ihtiyaç duyulması olasıdır.

 

2. Orta ve uzun açlık süreci olan ameliyatlar (6 ila 24 saat ve 24 saatten fazla):

  • Ameliyat sırasında kan şekeri, bir glukoz-insülin infüzyonu (daha doğrusu bir glukoz-insülin-potasyum infüzyonu, GIK) ile tedavi edilir. Kan şekeri değerleri saatte bir ölçülür. Operasyondan sonra şeker metabolizması tekrar normale dönene kadar kan şekeri her 1 veya 2 ila 4 saatte bir kontrol edilir.
  • Uzun açlık süreçlerinde (24 saatten fazla), tedavi başlangıçta orta açlık süreçlerinde olduğu gibi gerçekleştirilir. Devamında ise yapay besleme yapılır.
  • Operasyon nedeniyle insülinin tersi etki gösteren birçok hormon salgılanabilir. Bu nedenle bazen uzun bir operasyondan sonra geçici olarak daha fazla insüline ve sıvıya ihtiyaç duyarsınız.

7. Hastanede yatılı tedavi görürken acil bir diyabet durumu ortaya çıkarsa ne olur?

Hastanedeyken hasta dosyanızda diyabet teşhisiniz olduğu herkesin göreceği şekilde belirtilir. Diyabetten kaynaklanan bir acil durumda uzman personelin doğru şeyleri yapabilmesi için bu önemlidir.

Hastanede yatarken metabolizma dengesinin bozulması riski daha yüksektir. Bunun nedenleri stres, enfeksiyonlar ve operasyonlardır. Bunlar, şiddetli kan şekeri düşüklüğü (hipoglisemi) veya şiddetli kan şekeri yüksekliği (hiperglisemi) gibi ciddi ve hatta hayati tehlikeye sahip olabilecek acil diyabet durumlarına yol açabilmektedir.

Hastanede yatarken kan şekeri dengesinin bozulması halinde bu durum doğrudan engellenebilir. Hafif kan şekeri düşüklüğü, örneğin meyve suyu içilerek çoğunlukla hastanın kendisi tarafından dengelenebilir. Kan şekeri düşüklüğünün büyük olması halinde ya glikoz infüzyonu verilmesi ya da damar yolu açılmamışsa burundan püskürtülerek veya kana ya da deri altına enjekte edilerek glukagon verilmesi gerekir.

Buna karşın kan şekerinin fazla yüksek olması ve hatta belki de diyabetik ketoazidoz halinde hastanın yoğun bakıma alınması gerekir. Bunun için insülin infüzyonları kullanılarak kan şekeri yavaşça düşürülür, sıvıyla ve elektrolitlerle dolaşım kararlı hale getirilir ve kandaki asit-baz dengesi normalleştirilir. Komplikasyonların çoğu özellikle de tip 1 diyabetli kişilerde görülür.

Bilmekte fayda var:

Burada diabetesDE – Alman Diyabet Yardımı ve DDH-M'nin (Almanca link) diyabetli kişilerin planlanan hastanede yatış için hazırlanabilmelerini ve olası riskleri azaltabilmelerini sağlayacak daha fazla bilgi ve ipucu içeren bir broşürünü bulabilirsiniz.


8. Rehabilitasyon olanakları

Diyabet gibi akut veya kronik hastalıklar olduğunda durum kişinin artık günlük iş hayatıyla başa çıkamadığını hissetmesi dahi mümkündür. Sağlık durumunu tekrar düzeltmek ve hastalıktan muzdarip kişinin örneğin çalışma hayatına tekrar dönebilmesini sağlamak için Alman Emeklilik Sigortası ve yasal sağlık sigortaları ayakta veya yatılı rehabilitasyon olanakları sunmaktadır. Rehabilitasyon olanaklarından birine katılabilmek için tedaviyi yürüten doktorla birlikte uygun bir başvuru yapılması gerekir.

 

Rehabilitasyona yönelik spor

Düzenli fiziksel hareket yapmak yalnızca kan şekeri değerlerini ve diğer metabolizma parametrelerini olumlu etkilemekle kalmaz, aynı zamanda esenliği artırır ve daha iyi bir yaşam kalitesine katkı sağlar. Diyabetli kişiler bundan çok fayda görebilir.

Ancak bazen hangi spor türlerinin ve ne kadar fiziksel zorlanmanın faydalı olacağı konusunda belirsizlikler vardır. Bu konuda doktor bilgi verir; kendisi aynı zamanda "rehabilitasyona yönelik spor" programına katılıma yönelik bir tavsiye mektubu da düzenleyebilir. Ardından doktorun tavsiye mektubunun masrafları karşılayan kurum – ilgili sağlık sigortası – tarafından tasdik edilmesi gerekir.

Tavsiye edilebilen rehabilitasyona yönelik spor türleri arasında şunlar vardır:

  • Jimnastik (suda jimnastik de dahil)
  • Dayanıklılık ve kuvvet egzersizleri
  • Yüzme
  • Hareket oyunları (grupla egzersiz)

Diyabetli kişiler için rehabilitasyona yönelik spor gruplarında genellikle dayanıklılık, koordinasyon, kuvvet ve hareketlilik egzersizleri yapılır. Fiziksel etkinlik öncesinde, sırasında ve sonrasında tansiyonun, nabzın ve kan şekerinin ölçülmesi de programa dahildir. Diyabete yönelik spor grupları, uzmanlığı dahiliye olan antrenörler tarafından yönetilir. Doktor tarafından tavsiye edilebilmesi için, rehabilitasyona yönelik sunulan spor olanaklarının Alman Engelliler Spor Federasyonu (DBS) tarafından onaylanmış olması gerekir.

İpucu:

Alman Engelliler Spor Federasyonu'nun web sayfasında (Almanca link) rehabilitasyona yönelik çevrenizdeki spor gruplarını arayabilirsiniz.

Bilmekte fayda var:

Spor etkinlikleri, kan şekeri düşüklüğü riskini artırır. Hareket egzersizlerine katılırken bu husus dikkate alınmalıdır. Özellikle de o zamana kadar çok hareket etmemişseniz dikkatli olmanız gerekir. Daha fazla bilgiyi tip 1 diyabet durumunda spor yapma ve tip 2 diyabet durumunda hareket makalelerinde bulabilirsiniz.

Yatılı rehabilitasyon olanakları

Normal şekilde çalışmanın, toplumsal hayata katılımın vb. artık mümkün olmamasına neden olan sağlık sorunları ortaya çıkması tehlikesi varsa veya halihazırda böyle sağlık sorunları varsa bir klinikte rehabilitasyon gerekebilir. Buna fiziksel ve psikolojik olarak bağımsız kalmak da dahildir. Örneğin kan şekerinizi ayarlamak zor olduğunda böyle bir durum söz konusudur.

Hastalığınız nedeniyle bir ilk yardım hastanesine gitmek zorunda kalmış olmanız halinde de rehabilitasyon gerekebilir. Bu durumda hastane tarafından size böyle bir takip tedavisi önerilir. İlk yardım hastanesi başvuruyu doğrudan yapar ve size bir rehabilitasyon kliniğinde yer ayarlar. Hastaneden taburcu edildikten sonra 14 gün içinde rehabilitasyonunuza başlarsınız.

İpucu: Ne gibi rehabilitasyon olanakları olduğunu, bunlar için hangi koşulların sağlanması gerektiğini ve nasıl rehabilitasyon başvurusu yapabileceğinizi mi bilmek istiyorsunuz? Alman Emeklilik Sigortası'nın rehabilitasyon hizmetleri hakkında kapsamlı bilgiyi burada bulabilirsiniz (Almanca link).

Diyabetli çocuklara ve gençlere yönelik rehabilitasyon olanakları da mümkündür. Uygun önlemler alınarak sağlık sorunlarının üstesinden gelinebilir ve böylelikle okula, meslek eğitimine veya üniversite eğitimine düzenli olarak katılım gösterme şansı artar.

Kaynaklar:

ÄrzteZeitung: Worauf Diabetiker beim Reha-Antrag achten müssen. (Letzter Abruf: 16.06.2023)
Bundesarbeitsgemeinschaft für Rehabilitation: Rahmenvereinbarung über den Rehabilitationssport und das Funktionstraining. (Letzter Abruf: 16.06.2023)
Bundesgesundheitsministerium: Rehabilitation. (Letzter Abruf: 16.06.2023)
Bischoff, M. et al.: Perioperativer Umgang mit Begleitmedikation. Anästhesiologie und Intensivmedizin. In: Anasthesiologie und Intensivmed, 2019, 60: 560-571
Bundesärztekammer et al.: Patientenleitlinie zur Nationalen Versorgungsleitlinie Therapie des Typ-2-Diabetes. 1. Auflage. Version 1. 2015
Bundesärztekammer et al.: Nationale Versorgungsleitlinie Therapie des Typ-2-Diabetes. Langfassung. 1. Auflage. Version 4. 2014 (Gültigkeit abgelaufen, in Überarbeitung)
Bundesverbandes Klinischer Diabetes-Einrichtungen: Stationäre Krankenhausbehandlung bei Diabetes mellitus. In: Diabetes-Forum, 2015, 27: 42-43
Deutsche Diabetes Gesellschaft: S3-Leitlinie Therapie des Typ-1-Diabetes. 2. Auflage. 2018
Deutsche Diabetes Gesellschaft: Positionspapier der Deutschen Diabetes Gesellschaft zur Therapie des Diabetes mellitus im Krankenhaus. 2016
Deutsche Diabetes-Hilfe et al.: Mit Diabetes mit Krankenhaus: Was Sie bei einem Krankenhausaufenthalt beachten sollten. 2014
Deutsche Rentenversicherung: Warum Reha? (Letzter Abruf: 16.06.2023)
Deutsche Rentenversicherung: Reha für Kinder und Jugendliche. (Letzter Abruf: 16.06.2023)
Diabetes-Zentrum Quakenbrück: Einweisungsgründe. (Letzter Abruf: 16.06.2023)
Schreiner, M. J. et al.: Welche Medikamente sollen vor Anästhesien abgesetzt werden? In: Arzneiverordnung in der Praxis, 2019, 46: 39-44
Güncelleme: 16.06.2023