Tip 2 diyabet nasıl ortaya çıkar?
Bilimsel destek: Dr. Theresia Sarabhai
Tip 2 diyabet, uzun bir süre içinde ve genellikle kişi herhangi bir hastalık belirtisi hissetmeden gelişir. Bilim insanları, hangi sebeplerin tip 2 diyabete nasıl ve neden yol açtığını yoğun bir şekilde araştırmaktadırlar. Kalıtsal yatkınlığa ek olarak, fazla kilo hareket eksikliği ve sağlıksız bir yaşam tarzının bunda rolü vardır.
Tip 2 diyabet riskini neler artırır?
Bir dizi faktör, tip 2 diyabetin ortaya çıkmasını teşvik eder:
- Ailede tip 2 diyabetin sık görünmesi
- Yüksek yaş
- Fazla kilo, yüksek tansiyon ve yüksek kan lipidleri (mesela kolesterol)
- Sağlıksız yaşam tarzı
- Sigara içme
- Hareket eksikliği
- Düşük lifli ve/veya yağlı beslenme
- Hamilelikte diyabet
- Kan şekeri metabolizmasını olumsuz etkileyen ilaçlar (mesela kortizon)
- Diğer hormonal hastalıklar (mesela polikistik over sendromu)
Tip 2 diyabette vücuttaki hangi süreçler bozulur?
Tip 2 diyabette, insülin artık vücut hücreleri üzerinde düzgün çalışmamaktadır. İnsülin, insan vücudunda hayati önemi olan bir hormondur. Pankreastaki Langerhans adacıklarının beta hücrelerinde üretilir. Pankreas, midenin arkasında üst karın bölgesinde bulunur.
Yemekten sonra pankreas insülini kana salgılar. İnsülin, gıdalardaki şekerin (daha doğrusu üzüm şekeri veya glukoz) çeşitli organların hücrelerine, örneğin karaciğer, kaslar veya yağ dokusuna ulaşmasını sağlar. Şeker, vücut hücrelerine hayati enerji olarak hizmet eder.
Tip 2 diyabette, insülinin 2 etki süreci bozulur ve buna bağlı olarak kan şekeri yükselir:
- İnsülin, çeşitli organların hücreleri üzerinde yalnızca zayıf veya yetersiz bir etkiye sahip olabilir. Sonuç olarak şeker vücut hücreleri tarafından alınmaz ve kanda kalır. Bu bozukluk, uzmanlar tarafından insülin direnci olarak adlandırılır.
- Vücut hücreleri insüline sadece zayıf tepki verdiğinden, pankreas kan şekerini düşürmek için gittikçe daha fazla insülin üretir. Bu yüksek düzeyde efor, pankreastaki beta hücrelerinin giderek daha fazla tükenmesine neden olur. Dolayısıyla pankreas artık yeterli insülin üretememeye başlar ve kana çok az insülin ulaşır. Böylece insülin eksikliği oluşur. Pankreas hala insülin üretmeye devam ettiği için uzmanlar burada göreceli insülin eksikliğinden de bahsederler. Fakat yine de insülin miktarı, insülin dirençli vücut hücrelerinin kandaki şekeri alması için yeterli olmaz.
Prediyabet nedir? Tip 2 diyabetin sessiz gelişimi
Tip 2 diyabet, uzun bir zaman zarfında sinsice gelişir. İnsanlar daha bu hastalığa sahip olmadan önce, uzun bir süre farkına varmadan, prediyabet denilen tip 2 diyabetin ön aşamasını yaşarlar. Prediyabetli kişiler yüksek kan şekeri seviyelerine sahiptir. Ancak değerler henüz uzmanların diyabetten bahsetmesini gerektirecek kadar yüksek değildir. Uzmanlar bu durumu bozulmuş glukoz toleransı veya anormal açlık kan şekeri olarak da adlandırırlar.
Bilmekte fayda var
Tip 2 diyabetin ön aşamasına prediyabet denir.
Artan kan şekeri seviyeleri nedeniyle, prediyabetli kişilerde daha sonra tip 2 diyabet gelişme riski büyük ölçüde artar. Bununla birlikte, prediyabetli kişiler, daha fazla hareket ve kilo kaybı yoluyla genellikle tip 2 diyabeti önleyebilirler.
Tip 2 diyabet teşhisi hakkında daha fazla bilgiyi burada bulabilirsiniz!
Insülin direnci tam olarak nedir?
İnsanlar tip 2 diyabet veya prediyabet hastalağına yakalanmadan çok önce, zaten bir insülin direnci problemi yaşamaktadırlar. Bu ön aşamada vücut hücreleri - özellikle kaslarda, karaciğerde ve yağ dokusunda - artık insülin hormonuna yeterince yanıt vermezler. Sonuç olarak, insülin artık şekeri kandan vücut hücrelerine etkili bir şekilde taşıyamaz.
İnsülin direncinin başlangıcı ile kan şekeri seviyelerinin yükselmesi arasında genellikle birkaç yıl hatta on yıllarca süren bir zaman olur. Bu aşamada başlangıçta şeker metabolizmasındaki belirli işlevlerde çok hafif, çoğu zaman fark edilemeyen değişiklikler olur.
Tip 2 diyabet riskinin yanı sıra insülin direnci ayrıca yüksek tansiyon, kardiyovasküler hastalıklar, yağ metabolizması bozuklukları ve fazla kilo riskini artırır. Bu hastalıkların bir arada bulunması durumunu uzmanlar “metabolik sendrom” olarak adlandırmaktadır.
İnsülin direnci nasıl oluşur?
Ailede kalıtsal yatkınlığın bulunması, insülin direncinin gelişmesinde önemli rol oynamaktadır. Bununla birlikte, belirli yaşam tarzı alışkanlıkları da bunu desteklemektedir. Önemli risk faktörleri şunlardır:
- Hareket eksikliği,
- yanlış beslenme,
- fazla kilo
Tam olarak şişmanlık ve hareketsiz yaşam tarzının insülin direncini nasıl artırdığı henüz tam olarak anlaşılamamıştır. Yapılan araştırmalara göre insülin direnci olan kişilerde özellikle karın bölgesindeki yağ dokusu hücreleri, insülin direnci olmayan kişilerde olduğu gibi çalışmamaktadır.
Yağ dokusundaki bu hücreler kandan daha az şeker emer ve kana daha fazla yağ salar. Araştırmacılar ayrıca haberci maddelerin yağ dokusundan salınmasında bir değişiklik olduğundan şüpheleniyorlar. Bu haberci maddeler vücudu bir tür enflamatuar duruma sokar, bu da insülinin kaslarda, karaciğerde ve yağ dokusunda bulunan vücut hücreleri üzerindeki etkisinin azalmasından sorumlu olabilir.
Burada fazla kilo ve obezite hakkında daha fazla bilgi bulabilirsiniz!
Tip 2 diyabet Beslenme
Egzersiz planları
Spora nasıl başlayacağınızı bilmiyor musunuz? Buradan fikir alabilirsiniz!
Diyabet acil durum Ne yapmak gerekir?
Kaynaklar:
American Diabetes Association: Standards of Medical Care in Diabetes - 2019. In: Diabetes Care, 2019, 42: S1-S193
Bundesärztekammer et al.: Nationale Versorgungsleitlinie Therapie des Typ-2-Diabetes. Langfassung. 1. Auflage. Version 4. 2014 (Gültigkeit abgelaufen, in Überarbeitung)
Bundesärztekammer et al.: Patientenleitlinie zur Nationalen Versorgungsleitlinie Therapie des Typ-2-Diabetes. 1. Auflage. Version 1. 2015
Hanefeld, M. & Pistrosch, F.: Metabolisches Syndrom und Insulinresistenz. In: Gastroenterologe, 2017, 12: 300-304
International Diabetes Federation: The IDF consensus worldwide definition of the metabolic syndrome. 2006 (Letzter Abruf: 15.10.2019)
Landgraf, R. et al.: Therapie des Typ-2-Diabetes. In: Diabetologie, 2018, 13: S144-S165
McCracken, E. et al.: Pathophysiology of the metabolic syndrome. In: Clin Dermatol, 2018, 36: 14-20
Güncelleme: 31.10.2019