Hamilelik diyabeti çocuk açısından ne gibi risklere sahip olabilir?
Bilimsel destek: PD Dr. Sandra Hummel
Hamilelik diyabeti (gestasyonel diyabet) olan kadınların çoğu, kan şekeri değerlerinin yüksek olmasına rağmen normal bir hamilelik geçirmekte ve sağlıklı bir çocuk dünyaya getirmektedirler.
Ancak kan şekeri değerlerinin sürekli olarak yüksek olması anne ve çocuk açısından müteakip sağlık sorunlarına yol açabilmekte ve doğum sırasında komplikasyonlar yaşanabilmektedir. Çocuğun aşırı kilo ve tip 2 diyabet riski de artmaktadır.
En iyisi hamilelik sırasında veya öncesinde olmak üzere yaşam tarzı uygun hale getirilerek anneye ve çocuğa yönelik riskler azaltılabilmektedir. Babanın yaşam tarzı da çocuğun sağlığına etki etmektedir.
Hamilelik diyabeti çocuğun sağlığı açısından ne gibi sonuçlar doğurabilir?
Hamilelik sırasında büyümekte olan çocuğa yeterli enerjinin sağlanması için annenin metabolizmasında değişiklikler olur. Ancak anne karnındaki çocuğun uzun bir süre boyunca göbek kordonu üzerinden çok fazla şeker alması halinde çocuğun vücudunun farklı bölgeleri bundan etkilenebilir. Ayrıca erken doğrum söz konusu olabilir.
Doğum ağırlığı: Büyümekte olan çocuğun vücuduna sürekli olarak çok fazla şeker gelmesi halinde çocuğun pankreası daha fazla insülin üretir. Kan şekerini düşüren bu hormon aynı zamanda en önemli büyüme hormonlarından da biridir ve yağ depolamayı tetikler. Bunun sonucunda çocuğun vücudundaki yağ oranı artar. Bu nedenle anne karnındaki çocuk aşırı büyüyebilir ve yüksek bir doğum ağırlığına ulaşabilir (4.000 gram üzeri). Bu da doğumu zorlaştırabilir veya sezaryen gerektirebilir.
Doğum komplikasyonları: Kilosu yüksek olan çocuklarda doğum sırasında çocuğun omuzlarının doğum kanalına sığmaması ve doğum sürecinin durması olasılığı daha yüksektir. Bu acil durumla deneyimli doğum uzmanları tarafından ilgilenilmesi gerekir.
Doğumdan hemen sonra: Hamilelik diyabeti olan annelerin çocukları, doğumdan hemen sonra uyum sağlama sorunları yaşayabilirler. Nadiren hamilelik diyabeti en iyi şekilde durdurulmuş olsa dahi bu durum ortaya çıkabilmektedir.
Bu gibi uyum sağlama sorunları arasında şunlar bulunabilir:
- Düşük kan şekeri (hipoglisemi) eğilimi
- Solunum sorunları
- Yenidoğan sarılığı eğilimi
Bu nedenle doğumdan sonra bebekler yenidoğan doktorları tarafından gözlemlenirler. Ayrıca doğumdan 30 dakika sonra erken besleme önerilir. En iyisi erken beslemeyi emzirerek yapmaktır. Çocuğun memeye verilmesi mümkün değilse bunun yerine bebek maması veya kolostrum verilmelidir. Ön süt veya ilk süt olarak da bilinen kolostrum, doğumdan önce anneden alınır ve doğuma getirilir.
Annenin kilosu nasıl bir rol oynar?
Hamilelikten önceki vücut kitle endeksi (BMI) ve hamilelik sırasındaki kilo artışı çocuğu ve doğumu etkilemektedir. Hamilelik sırasında aşırı kilo almak hem hamilelikte yüksek tansiyon oranının artmasıyla hem doğum sancılarının daha şiddetli olmasıyla hem de yenidoğanın kilosunun daha yüksek olmasıyla bağlantılıdır. Bu durumda sezaryen gerekebilir. Çocukların uzun vadede aşırı kilo riski de daha yüksek olur.
ABD'de bulunan Tıp Enstitüsü (Institute of Medicine, IOM), kadınların hamileliğin tamamı boyunca ne kadar kilo almaları gerektiği konusunda önerilerde bulunmaktadır. Tüm dünyadaki doktorlar, bu öneriler doğrultusunda hareket etmektedirler.
Bilmekte fayda var:
Erken teşhis, anne adayının yaşam tarzının uygun hale getirilmesi ve uzman doktor tarafından uygulanan tedavi, hamilelik diyabetinin çocuğa yönelik sonuçlarını önleyebilmektedir.
Kadınlara yönelik öneriler:
- Hamilelik öncesi normalden düşük kiloda (vücut kitle endeksi (BMI) 18,5'ten düşük) olunması halinde hamileliğin tamamı boyunca 12,5 ve 18 kg arasında kilo alınması
- Hamilelik öncesi normal kiloda (BMI 18,5 ve 24,9 arasında) olunması halinde hamileliğin tamamı boyunca 11,5 ve 16 kg arasında kilo alma
- Hamilelik öncesi normalden yüksek kiloda (BMI 25 ve 29,9 arasında) olunması halinde hamileliğin tamamı boyunca 7 ve 11,5 kg arasında kilo alma
- Hamilelik öncesi adipozite (BMI 30'dan yüksek) olması halinde hamileliğin tamamı boyunca 5 ve 9 kg arasında kilo alma
BMI, kilogram (kg) cinsinden vücut ağırlığının metre (m) cinsinden boya bölümünün karesidir: BMI = (kg cinsinden ağırlık) / (m cinsinden boy)².
Hamilelik diyabeti çocuk açısından ne gibi uzun vadeli sonuçlar doğurabilir?
Birçok çalışma, annedeki hamilelik diyabetinin çocukta aşırı kilo ve şişmanlık (adipozite) gelişimini teşvik edebileceğine işaret etmektedir. Bunun yanı sıra çocuğun tip 2 diyabet hastası olması ve metabolik sendrom geliştirmesi riskinin de arttığı görülmektedir.
Annenin kan şekeri değerlerinin yüksek olmasının hangi mekanizmalarla daha sonraki aşırı kilo, tip 2 diyabet veya metaboli sendrom olasılığını etkilediği henüz yeteri kadar açıklığa kavuşturulamamıştır.
Uzun vadede çocuğun sağlığını yalnızca annenin yaşam tarzı değil, özellikle de çocuğun ana rahmine düştüğü zamanda olmak üzere babanın yaşam tarzı da etkilemektedir. Bu nedenle uzmanlar, daha sonra çocuğun aşırı kilolu olmasını ve buna bağlı olarak tip 2 diyabet riskinin veya metaboli sendrom riskinin artmasını önlemek için ebeveynlerin sağlıklı bir yaşam tarzı sürmelerini önermektedirler. Yaşam tarzı en iyisi daha hamilelik planlanmadan önce uygun hale getirilmeli, hamilelik sırasında ve sonrasında sürdürülmelidir.
Bilmekte fayda var:
Ebeveynlerin sağlıklı bir yaşam tarzı sürmesi, hamilelik sırasında ve sonrasında çocuğun sağlığına destek olur. Ebeveynler, normal kiloda olacak şekilde yaşam tarzlarını hamilelikten önce uygun hale getirmelidirler.
Hamilelik diyabeti hakkında daha fazla bilgi
Kaynaklar:
Crane, J. M. G. et al.: The effect of gestational weight gain by body mass index on maternal and neonatal outcomes. In: J Obstet Gynaecol Can, 2009, 31: 28-35
Deutsche Diabetes Gesellschaft et al.: S3-Leilinie Gestationsdiabetes mellitus (GDM) - Diagnostik, Therapie und Nachsorge. Langfassung. 2. Auflage. 2018
Deutsche Diabetes Gesellschaft et al.: S3-Leilinie Gestationsdiabetes mellitus (GDM) - Diagnostik, Therapie und Nachsorge. Patientinnenempfehlung. 2. Auflage. 2018
Hu, Z. et al.: Maternal metabolic factors during pregnancy predict early childhood growth trajectories and obesity risk: the CANDLE Study. In: Int J Obes, 2019, 43: 1914-1922
von Kaisenberg, C. et al. (Hrsg.): Die Geburtshilfe: Schulterdystokie. 6. Auflage. Springer-Verlag (Letzter Abruf: 14.12.2022)
Masalin, S. et al.: Impact of smoking on gestational diabetes mellitus and offspring birthweight in primiparous women. In: Acta Obstet Gynecol Scand, 2020, 99: 1632-1639
Schäfer-Graf, U. et al.: Gestationsdiabetes mellitus (GDM), Diagnostik, Therapie und Nachsorge – Kurzfassung der S3-Leitlinie. In: Diabetologie, 2021, 16: S215-S225
Güncelleme: 14.12.2022