Tütün ve diyabet

1. Sigara içmek kan şekeri değerlerini nasıl etkiliyor?
2. Sigara içmekten dolayı tip 2 diyabet riski ne kadardır?
3. Elektronik sigaralar: Dumandaki maddeler, diyabet riskini nasıl etkiler?
4. Ne yapmalı?
5. Sigara içmenin mevcut bir diyabet hastalığı üzerindeki etkileri nelerdir?

Tütünün içinde bulunan nikotin, kan şekeri seviyesini birden fazla şekilde etkilemektedir. Araştırmalar, sigara içen kişilerin diğerlerinden daha yüksek kan şekeri seviyelerine sahip olduğunu göstermektedir. Kanda sürekli olarak çok fazla şeker varsa, bu uzun vadede tip 2 diyabet oluşumunu tetikler.

Tip 2 diyabetin ortaya çıkışı hakkında daha fazla bilgiyi Diyabetle Yaşam portalımızda bulabilirsiniz!

Sigara içenlerde insülin salınımı değişmiş gibi görünmektedir. Vücudun kendi hormonu olan insülin, kan şekeri seviyesinin kontrolsüz bir şekilde yükselmemesi için önemlidir. Bir kapı görevlisi gibi, yemekten sonra kana giren şekerin, ihtiyacı olan hücrelere de ulaşmasını sağlar.

Nikotin, bu önemli maddenin üretimini yavaşlatıyor gibi görünmektedir. Bunu, pankreastaki beta hücreleri denen“insülin fabrikalarının” çalışmasını engelleyerek yapmaktadır.

Aynı zamanda sigaranın ve nikotin içeren başka tüketim ürünlerinin içinde bulunan kimyasallar nedeniyle vücutta daha fazla iltihap oluşmaktadır. Bu durumda iltihaplı hücreler genellikle hormonlara, habercilere ve vücuttaki başka maddelere daha az yanıt verdiği için insülin hedef hücrelerinde artık o kadar iyi etki gösterememektedir. Bu nedenle kandaki şekerin beyin, kaslar ve karaciğer gibi organlara alınabilmesi için sürekli daha fazla insüline ihtiyaç duyulmaktadır.

Buna ek olarak, sigara içenlerin kanında yüksek düzeyde zehirleyici madde arsenik bulunmuştur. Bu da kan şekeri seviyesini artmasında rol oynamış olabilir. Bazen tütünde bulunan bir diğer zehirli madde de kadmiyumdur. Bu ağır metal, kilo almaya ve vücutta insülin eksikliğine yol açabilmektedir.

Sigara içmenin diyabet riskini artırmasının bir başka nedeni de ilk bakışta şaşırtıcıdır: Vücut yağı. Sigara içenler genellikle nispeten zayıftır, ancak vücutlarında barındırdıkları yağ çoğunlukla oldukça zararlıdır. Çünkü her yağ aynı değildir: Fazla zararlı olmayan vücut yağları vardır. Bunlara cilt altı yağı denir. Bir de karaciğer, böbrekler ve bağırsaklar gibi iç organları çevreleyen yağlar vardır. Eğer bu ikinci tür yağ çoğalırsa kimyasal haberci madde ve yağ asitlerinden oluşan problemli bir karışım kana salgılanır ve böylece diyabet ve kardiyovasküler hastalık riski artar.

Özellikle organların içinde biriken yağ oldukça sağlıksızdır. Buna örnek olarak yağlı karaciğer verilebilir. Bu yağ karaciğerin çalışmasını kısıtlar. Karaciğer, kan şekeri seviyesi için gerekli önemli görevini doğru bir şekilde yerine getiremez. Sigara içmek, alkole bağlı olmayan karaciğer yağlanmasını tetikleyebilir.

Sigara içmenin şeker hastalığı riskini ne kadar artırdığı, günde kaç sigara içildiğine ve ne kadar zamandır içildiğine bağlıdır. Bu yüzden yapılan çalışmalarda sayılar değişiklik göstermektedir. Bazı tahminler yüzde 30 ila 40 daha yüksek bir risk varsaymaktadır. Başkaları, sigara içmenin diyabet riskini iki katına çıkardığını tahmin etmektedirler. Bu da şu anlama gelmektedir: Aynı koşullar altında, sigara içmeyen 1.000 kişinin yaklaşık 100’ünde hayatlarının bir noktasında tip 2 diyabet ortaya çıkarken bu rakam sigara içenlerde ilk yaklaşıma göre 130-140'ı, diğer yaklaşıma göre ise 200'ü bulmaktadır.

Hamilelik sırasında ve öncesinde sigara içmek, çeşitli başka risklerin yanı sıra anne adaylarının hamilelik diyabeti geliştirme riskini artırmaktadır. Doğmamış çocuğun ilerleyen yaşamında diyabet olma riski de artar. Ayrıca bundan etkilenen çocuklar genellikle daha küçük doğmaktadırlar.

Özellikle de çocuklar olmak üzere birçok kişi kendisi sigara içmemektedir, ancak pasif içicilik nedeniyle sigara dumanına maruz kalmaktadır. Bu dumanın sağlık üzerinde etkileri vardır. Bu durum özellikle de çocuk yaşta veya genç yetişkin olarak sigara dumanına maruz kalmış olan kişiler için geçerlidir. Bu kişiler, ne aktif ne de pasif sigara içen kişilere göre çok daha sık tip 2 diyabet hastalığına yakalanmaktadır. Çevrede ne kadar çok sigara içilirse diyabet riski de o kadar yüksek olmaktadır. Pasif içiciliğe çok maruz kalan kişiler, sadece arada sırada sigara içenlerin yanında oturan kişilere göre daha yüksek bir diyabet riskine sahiptir.

Elektronik sigaralara bunların içinde buharlaştırılan sıvılar doldurulur. Bu buhar solunur. Likit, e-likit olarak da adlandırılan bu sıvılar dumandaki maddeleri içerir. Bunlar nikotin, eterik yağlar veya başka maddeler olabilir. Piyasada bunların bileşiminden meydana gelen 7.000'den fazla farklı lezzet seçeneği vardır. Bu likitlerin birçoğu şeker içermektedir. Şeker, elektronik sigaralarda ısıtıldığında kanserojen formaldehit gibi zararlı maddelere de dönüşebilmektedir.

Şimdiye kadar bu sıvıların birçoğu hakkında pek bilimsel çalışma yapılmamıştır. Çalışmaların çoğu şimdiye kadar kanser riskine ve kalp/dolaşım hastalıklarına odaklanmıştır. Elektronik sigaralar ve diğer buharlaştırıcılar uzun süredir piyasada olmadığından dolayı bunların diyabet riski konusundaki uzun süreli etkilerine dair henüz çalışma yapılmamıştır. Ancak hem nikotin içeren hem de içermeyen likitlerin kan şekerini artırdığı şimdiden bilinmektedir.

Nikotin, bağımlılık yapan en güçlü maddelerden biridir, bu nedenle birçok insan sigarayı bırakmakta zorlanır. Sigara içmemenin kişinin kendisi ve sağlığı açısından ne kadar yaralı olduğunu bilmek faydalıdır:

• Daha uzun süre sağlıklı yaşama ve dinç olma şansı artar.
• Akciğer kanseri, kalp krizi, inme, tip 2 diyabet riski azalır, cilt ve dişler için faydalıdır.
• Bunun yanı sıra vakit ve nakit tasarrufu sağlanır.

Karar bir kez verildikten sonra, bazı sigara içenler yardım almadan kendi başlarına başarılı bir şekilde sigarayı bırakabilmektedirler. Ancak yine de kimsenin bunu mutlaka yalnız başarması gerekmez. Çok sayıda seminer ve sigara bırakma programı bulunmaktadır. Alman Kanser Araştırma Merkezi, Federal Sağlık Eğitimi Merkezi (BZgA: Bundeszentrale für gesundheitliche Aufklärung) ile birlikte, yaşadığınız yere yakın hizmet sunanları arama (Almanca link) imkanı sunar.

Kendi kendine yardım grupları ve www.ohnerauchen.de veya www.rauchfrei-info.de (Almanca sayfalar) gibi internet portalları da sigarayı yeni bırakanlara benzer düşünen insanlarla iletişim kurma ve fikir alışverişinde bulunma fırsatı verir.

Sigarayı bırakmaya nasıl hazırlanılacağı ve sigara bırakmanın nasıl uygulanacağı konusunda özel ipuçlarının yanı sıra çeşitli destekleyici yöntemler hakkında bilgiye ihtiyacı olan herkes, Federal Sağlık Eğitim Merkezi’nin (BZgA) bilgi portalı “rauchfrei-info.de”de arasında bir çevrim içi sigarayı bırakma programının da bulunduğu çok çeşitli bilgiler bulabilir (Almanca sayfalar).