Tip 1 diyabet riskini neler artırır?
Bilimsel destek: Prof. Dr. Carolin Daniel
Tip 1 diyabet tip 2 diyabete göre daha nadirdir. Tam olarak nasıl ortaya çıktğı uzman kişiler için de hala gizemini korumaktadır. Hastalık çoğunlukla çocuk veya genç yetişkinlik yaşlarında ortaya çıkar ve sağlıksız yaşam tarzıyla bir ilişkisi bulunmamaktadır.
Tip 2 diyabet riski sağlıklı beslenme ve hareket ile önemli ölçüde düşürülebilmekle beraber tip 1 diyabet için aynı şey söz konusu değildir. Şimdiye kadar, belli genler ve enfeksiyonların tip 1 diyabete yatkınlık oluşturduğundan şüphelenilmektedir.
Kesin olan, hastalık için belirli bir riskin kalıtsal olmasıdır. Tip 1 diyabeti olan insanların çocukları ve kardeşlerinin yaklaşık yüzde 3 ila 8’inde yaşamları boyunca tip 1 diyabet görülmektedir. Almanya’da tüm nüfus içinde bu risk sadece yüzde 0,4’tür. Risk, aile yatkınlığı olmayan insanlara göre yaklaşık 15 kat daha yüksektir.
Hem anne hem de babada tip 1 diyabet olması halinde çocukların hastalanma riski yaklaşık yüzde 25’dir. Başka bir deyişle anne ve babasında tip 1 diyabet olan her 4 çocuktan birisinde de bu hastalık görülmektedir. Kesin olan: Bir tip 1 geni bulunmamaktadır. Birçok farklı gen olası bir hastalık oluşumundan sorumludur.
Hangi çevresel faktörler tip 1 diyabetin oluşumunu destekler?
Durumu daha da karmaşık hale getiren şey: Bazılarının hastalanıp bazılarının hastalanmaması sadece genlere bağlı olamaz. Bunu şu durum etkileyici bir biçimde göstermektedir: Baltık ülkelerinde „Demir Perde‘nin“ açılmasıyla beraber hastalıkta önemli bir artış görülmüştür. Bu ancak toplumsal veya çevresel faktörlerin önemli bir etkiye sahip olması gerçeğiyle açıklanabilir. Çünkü bir nüfusun genlerinin değişmesi çok daha uzun sürer.
Bunların dışında bazı solunum yolu enfeksiyonlarının tip 1 diyabet riskini artırdığına dair ipuçları da bulunmaktadır. Bu enfeksiyonlara örnek olarak Coxsackie virüsünden kaynaklanan enfeksiyon gösterilebilir. Sezaryenle doğan çocuklar da da tip 1 diyabet riski biraz daha yüksektir.
Beslenme yoluyla tip 1 diyabetin önüne geçilebilir mi?
Yaşamın başlangıcındaki beslenme de burada rol oynuyor gibi görünmektedir. Yapılan araştırmalar, yaygın beslenme önerilerinin aksine yaşamının ilk 3 ayında özellikle glutenli tahıl içerikli mama ile beslenen çocuklarda tip 1 diyabet riskinin daha yüksek olduğunu göstermektedir. Gluten, buğday, kızıl buğday, yulaf, çavdar, arpa ve diğer tahıl çeşitlerini içeren unlu mamuller veya yiyeceklerde bulunan belirli bir tahıl proteinidir.
Besinlerdeki Omega-3 yağ asitleri ve D vitamini gibi belli içerik maddeleri diyabete karşı kısmen koruma sağlayabilmektedir. TEDDY araştırması, genetik riski yüksek olan çocuklara yaşamlarının 1. ayında probiyotiklerin (sağlığı geliştirici bir etkiye sahip olduğu söylenen canlı mikroorganizmalar) verilmesinin belli bir koruyucu faktör oluşturabileceğini göstermektedir. TEDDY araştırması, çocukların gelişimi sırasında tip 1 diyabete neden olabilecek faktörleri belirlemeyi amaçlamaktadır. Bunun için aşılar, enfeksiyonlar, coğrafik farklar beslenme alışkanlıkları, psikososyal faktörler ve diğer çevresel etkilerle ilgili veriler toplanarak araştırlır.
Önemli: Araştırmayla ilgili bütün bu sonuçlar henüz kesin olarak doğrulanmamıştır. Dolayısıyla diyabet konusunda uzman doktor veya çocuk doktoru ile konuşmadan kendi kendine diyet denemelerinde bulunulmamalıdır.
Risk faktörleri hakkında daha kesin bilgi edinmek ve yenidoğanların riskinin nasıl daha da azaltacağını test etmek için Almanya'daki bilim adamları çeşitli yerlerde çok yoğun araştırmalar yapmaktadırlar.
Egzersiz planları
Spora nasıl başlayacağınızı bilmiyor musunuz? Buradan fikir alabilirsiniz!
Kaynaklar:
Achenbach, P. et al.: Pathogenese des Diabetes mellitus Typ 1- Update 2010. In: Diabetol Stoffwechs, 2010, 5: R31-R46
Alyafei, F. et al.: Clinical and biochemical characteristics of familial type 1 diabetes mellitus (FT1DM) compared to non-familial type 1 DM (NFT1DM). In: Acta Biomed, 2018, 89: 27-31
Beyerlein, A. et al.: Respiratory infections in early life and the development of islet autoimmunity in children at increased type 1 diabetes risk: evidence from the BABYDIET study. In: JAMA Pediatr, 2013, 167: 800-807
Deutsche Diabetes Gesellschaft et al.: S3-Leitlinie Diagnostik, Therapie und Verlaufskontrolle des Diabetes mellitus im Kindes- und Jugendalter. Langfassung. 2015
Frohnert, B. I. et al.: Late-onset islet autoimmunity in childhood: the Diabetes Autoimmunity Study in the Young (DAISY). In: Diabetologia, 2017, 60: 998–1006
Lorenzen, T. et al.: Predictors of IDDM recurrence risk in offspring of Danish IDDM patients. Danish IDDM Epidemiology and Genetics Group. In: Diabetologia, 1998, 41: 666-673
Winkler, C. et al.: Feature ranking of type 1 diabetes susceptibility genes improves prediction of type 1 diabetes. In: Diabetologia, 2014, 57: 2521-2529
Yeung, W. C. et al.: Enterovirus infection and type 1 diabetes mellitus: systematic review and meta-analysis of observational molecular studies. In: BMJ, 2011, 342: d35
Güncelleme: 14.11.2019