Ana içeriği göster

Tip 2 diyabetin teşhisi

Bilimsel destek: Dr. Yanislava Karusheva

Tip 2 diyabeti olan kişilerde kan şekeri seviyesi (kan glukoz seviyesi) yükselir. Diyabetin teşhisi için birçok imkan bulunmaktadır. Alman ve Amerikan Diyabet Birliği 4 teşhis yöntemi belirtmektedir:

  • HbA1c değeri (uzun vadeli kan şekeri değeri)
  • Açlık kan şekeri değeri
  • 75 gramlık glukoz ile yapılan oral glukoz tolerans testinden (OGTT) sonra 2 saatlik kan şekeri değeri
  • Rastgele ölçülmüş kan şekeri değeri

HbA1c değeri

Uzun vadeli kan şekeri değeri olarak da bilinen HbA1c değeri, son 8 ila 12 haftadaki ortalama kan şekeri konsantrasyonunu tanımlar. Bu değer kan örneği alınarak belirlenebilir. Hastaların bunun için aç olmaları gerekmemektedir.

HbA1c değeri yüzde 6,5'ten (48 mmol/mol) büyük veya buna eşitse, diyabetes mellitus (şeker hastalığı) mevcuttur.

HbA1c değeri yüzde 5,7'nin (39 mmol/mol) altındaysa, hastalık sözkonusu olamaz. HbA1c değeri bu sınırlar arasındaysa, doktorlar ek olarak açlık kan şekeri değeri ile OGTT 2 saatlik kan şekeri değerini (OGTT = oral glukoz tolerans testi) ölçerler.

 

Açlık kan şekeri değeri

Venöz (toplardamar) kan plazmasındaki açlık kan şekeri seviyesi, en az 8 saatlik açlık döneminden sonra sabah, kan örneği alınarak belirlenir.

Açlık kan şekeri değeri 126 mg/dl (7.0 mmol/l) veya daha yüksekse diabet sözkonusudur. Ölçülen değer 100 mg/dl (5.6 mmol/l) ile 125 mg/dl (6.9 mmol/l) arasındaysa, prediyabet olarak da bilinen bozulmuş açlık glukoz toleransı bulunmaktadır. Bunu açıklığa kavuşturmak için, doktorlar genellikle oral glukoz tolerans testi yaparlar.

Bilmekte fayda var:

Prediyabet olarak da adlandırılan bozulmuş açlık glukoz toleransı diyabetin olası ön aşamasıdır.

 

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve diğer birçok diyabet derneği, bozulmuş açlık glukoz toleransı veya prediyabet için sınır değeri 110 mg/dl'nin (6.1 mmol/l) biraz üzerinde belirlemiştir.

Oral glukoz tolerans testi (OGTT)

Oral glukoz tolerans testi (OGTT), kan şekeri seviyesini kontrol etmek için kullanılır ve diyabetes mellitus (şeker hastalığı) şüphesinin olması halinde yapılır. Yiyeceklerdeki şekerin vücut hücreleri tarafından ne kadar alınabildiğini gösterir. Normal işleyen bir metabolizmada, karbonhidratların alınması kan şekeri konsantrasyonunda artışa neden olur ve bu da pankreasın insülin salgılamasını tetikler. İnsülin, vücut hücrelerinin şekeri almasına neden olur ve bu da kan şekeri seviyesini tekrar hızla düşürür. Tip 2 diyabette pankreastan çok az insülin salınır veya salınan insülin vücut hücreleri üzerinde düzgün çalışmaz. Bu, kan şekeri seviyelerinde daha yüksek ve daha uzun süreli bir artışa yol açar.

  • OGTT oturarak veya uzanarak gerçekleşir. 8 ila 12 saat önce hiçbir yiyecek tüketilmemeli ve sigara içilmemelidir.
  • OGTT yapılmadan önce 3 gün boyunca yüksek karbonhidratlı bir beslenme tüketilmemelidir (günde en az 150 gram karbonhidrat).
  • Testin başlangıcında (0 zamanı) önceden hazırlanmış 75 gram glukoz içeren bir glukoz solüsyonu 5 dakika içinde içilir. 2 saatlik ölçüm süresi boyunca kan şekeri düzeyini belirlemek için 0 ve 120. dakikalarda kan alınır.

Normal bir glukoz toleransı, açlık kan şekeri değerinin (0 zamanı) 100 mg/dl'den az (5.6 mmol/l'den az) ve OGTT 2 saatlik kan şekeri değerinin 140 mg/d l'den az (7.8 mmol/l'den az) olmasıyla tanımlanır. Bunların ikisi de venöz (toplardamar) kan plazmasında ölçülür. 126 mg/dl'den (7.0 mmol/l) büyük veya ona eşit açlık kan şekeri değerleri veya 200 mg/dl'ye (11.1 mmol/l) eşit veya daha büyük OGTT 2 saatlik değerler diyabetes mellitus göstergesidir.

Kan şekeri seviyeleri normal glukoz toleransının üzerinde, ancak diyabet teşhis seviyesinin altında olan kişilerde diyabet riski yüksektir. Bu geçiş alanı prediyabet olarak bilinir ve bozulmuş açlık glukozu (açlık kan şekeri seviyesi 100 mg/dl'den büyük veya ona eşit (5.6 mmol/l'den büyük veya eşit) ve 126 mg/dl'den az (7.0 mmol/l'den az)) ve ayrıca bozulmuş glukoz toleransını (2 saatlik OGTT 140 mg/dl'den büyük veya buna eşit (7.8 mmol/l'den büyük veya eşit) ve 200 mg/dl'den az (11.1 mmol/l'den az)) kapsar.

 

Rastgele ölçülmüş kan şekeri değeri

Hastalar idrara çıkışta artış veya artan susuzluk ve halsizlik gibi diyabet belirtileri hissediyorsa, venöz (toplardamar) kan plazmasında rastgele kan şekeri ölçümü de diyabetes mellitus için bir teşhis kriteri olabilir.

Tokluk kan şekeri seviyesinin 200 mg/dL (11.1 mmol/L) veya daha yüksek olması, diyabetin varlığını gösterir. Teşhis ayrıca açlık kan şekeri ölçülerek veya OGTT testi yapılarak kontrol edilmelidir.

Tip 2 diyabet Beslenme

Diyabet acil durum Ne yapmak gerekir?

Kaynaklar:

American Diabetes Association: Standards of Medical Care in Diabetes - 2019. In: Diabetes Care, 2019, 42: S1-S193
Nauck, M. et al.: Definition, Klassifikation und Diagnostik des Diabetes mellitus. In: Diabetologie, 2017, 12: S94-S100
Güncelleme: 04.12.2019