Ana içeriği göster

Hamilelik diyabeti nasıl ortaya çıkar?

Bilimsel destek: PD Dr. Sandra Hummel

Hamilelik diyabeti (gestasyonel diyabet) durumunda kan şekeri değerleri sürekli yüksek olur. İnsülin hormonunun yeterince üretilmemesi veya vücuttaki hücrelerin insüline yeterince duyarlı bir şekilde tepki vermemesi halinde hamilelik diyabeti ortaya çıkar.

Hamilelik diyabeti riski, özellikle de aşırı kilo durumunda yüksektir. Kadının kendi ebeveynlerinde tip 2 diyabet olması, yaşının yüksek olması ve başka etkenler, metabolik bozukluk hastalığına yakalanma olasılığını artırmaktadır. Tam nedenleri hala araştırılmaktadır.

Metabolik hastalık, tip 2 diyabette olduğu gibi ortaya çıkmakta ve bu nedenle bu diyabet biçiminin ön aşaması olarak görülmektedir.



1. Hamilelik diyabeti durumunda vücutta neler olur?

Hamilelik sırasında vücutta birçok hormonsal değişiklik gerçekleşir. Özellikle de hamileliğin 20. haftasından itibaren daha fazla hormon salınımı olur. Bu hormonlar annenin vücudunda, daha doğrusu kanında daha yüksek miktarlarda enerji hazır bulundurulması gibi etkiler doğurur. Böylece anne karnındaki çocuğun beslenmesi ve büyümesi sağlanır.

Kandaki şekerin hücrelere alınabilmesi için pankreas tarafından insülin hormonu salgılanır. Bu hormon, enerji kaynağı olarak glikozun hücrelere alınmasını ve kan şekerinin düşmesini sağlar.

Hamilelik sırasındaki hormonsal değişiklikler, insülinin etkisinin azaltılmasını da sağlar; buna fizyolojik insülin direnci denir. Bu durum her hamile kadında ortaya çıkar. Normalde annenin vücudu insülin üretimini artırarak bunu dengeler. Hamilelik diyabeti söz konusu olduğunda bu süreç bozulur. Bağıl insülin eksikliği ortaya çıkar ve kan şekeri seviyesi artar.

İnsülin direncinin ne odluğunu ve nasıl ortaya çıktığını burada okuyabilirsiniz.


2. Hamilelik diyabeti riskini artıran şeyler nelerdir?

Hamilelik diyabeti riski, özellikle de aşırı kilo veya genetik eğilim olması durumunda artar. Hastalığın tam nedenleri hala araştırılmaktadır. Birçok şey, tip 2 diyabet oluşumundakine benzer mekanizmaların rol oynadığına işaret etmektedir.

Aşağıdaki etkenler hamilelik diyabeti olasılığını artırmaktadır:

  • Ebeveynlerde ve/veya kardeşlerde tip 2 diyabet
  • Örneğin aşırı kilo gibi, insülin direnci olasılığını artıran etkenler
  • Hamilelik sırasında aşırı kilo alma
  • Önceki bir hamilelikte hamilelik diyabeti geçirmiş olma
  • 35 yaş üzeri olma
  • Arka arkaya 3 veya daha fazla düşük
  • Önceki çocukların doğum ağırlıklarının 4.500 gram üzerinde olması
  • Polikistik ovar sendromu (kadınlarda metabolik hastalık)
  • Güney ve Doğu Asya, Latin Amerika, Afrika veya Orta Doğu kökenli olma
  • Uyku apnesi (uyku sırasında solunum bozuklukları)

Bilmekte fayda var:

Hamilelik öncesinde ve sırasında sigara içmek, hamilelik diyabeti geliştirme riskini artırmaktadır.

Yapılan çalımalar ayrıca erkek çocuk bekleyen hamilelerin kız çocuk bekleyen hamilelere göre yüzde 4 oranında daha yüksek bir hamilelik diyabeti riskine sahip olduklarını göstermektedir.

Hamilelik diyabetinin teşhis edilmesi konusunda daha fazla bilgiyi burada bulabilirsiniz!


3. Aşırı kilo hamilelik diyabeti konusunda ne gibi bir rol oynar?

Aşırı kilolu kadınlar, esas olarak normal kilodaki kadınlara göre daha sık hamilelik diyabeti geçirmektedirler. Vücut kitle indeksinin (BMI) 25 ila 30 kg/m2 kadar düşük olması durumunda dahi risk 2 ila 6 kat daha yüksektir. BMI değeri yüksek kadınlarda normal kilodaki kadınlara göre hamilelik diyabeti 20 kat daha sık görülmektedir.

Aşırı kilo ve çok aşırı kilo (adipozite), hareket eksikliği hormonlar nedeniyle her hamilelikte ortaya çıkan insülin direncini artırmaktadır. Bunun nasıl olduğu henüz tam olarak açıklığa kavuşturulamamıştır. Yağ hücrelerinin enerji depolama işlevlerinin yanı sıra kendilerinin de vücuda bazı maddeler saldığı tahmin edilmektedir. Bu maddeler hücrelerin insülin direncini artırabilmektedir. Bunun yanı sıra hareket eksikliği de insülinin kas hücreleri üzerindeki etkisini zayıflatmaktadır. 

Bilmekte fayda var:

Çocuk sahibi olmak isteyen kadınların daha hamilelikten önce normal kiloda olmaya dikkat etmeleri gerekir.

Hamilelik sırasında insülin direncinin vücut tarafından insülin üretiminin artırılmasıyla dengelenememesi halinde kan şekeri değerleri yükselir ve glikoz toleransının bozulması olarak adlandırılan durum yaşanır. Bunun sonucunda hamilelik diyabeti ortaya çıkar.


4. Genetik eğilim hamilelik diyabeti konusunda ne gibi bir rol oynar?

Hamilelik diyabetine yönelik bir diğer risk faktörü de kalıtsal yapıda (genlerde) bulunur. Bu bağlamda özellikle de kalıtsal yapıdaki, insülin duyarlılığını azaltan değişiklikler rol oynar. Böyle bir insülin direnci, hamilelik diyabeti açısından olağandır.

Başka genetik değişiklikler, pankreasın yeterli insülini üretmesini engeller. İnsülin duyarlılığının azalması ve bununla birlikte insülin üretiminin kısıtlanması, bağıl insülin eksikliğine yol açar.

Bilmekte fayda var:

Genler, aşırı kilo ve hareket eksikliği, hamilelik diyabeti ortaya çıkması konusunda önemli bir rol oynar.

Tek bir genetik değişiklik veya ailede tip 2 diyabet hastası birinin olması, mutlaka hamilelik diyabeti olacağı anlamına gelmez. Ancak birçok etken bir araya geldiğinde diyabet riski daha yüksek olabilir. Özellikle de halihazırda aşırı kilo durumunda metabolizmanın aşırı yüklenmesi ve bu nedenle hamilelik diyabeti söz konusu olabilir.

Artık epigenetik de, yani yaşam boyunca genlerde gerçekleşen kimyasal değişiklikler de hamilelik diyabetinin olası bir risk faktörü olarak araştırılmaktadır.



Kaynaklar:

Deutsche Diabetes Gesellschaft et al.: S3-Leilinie Gestationsdiabetes mellitus (GDM) - Diagnostik, Therapie und Nachsorge. Langfassung. 2. Auflage. 2018
Deutsche Diabetes Gesellschaft et al.: S3-Leilinie Gestationsdiabetes mellitus (GDM) - Diagnostik, Therapie und Nachsorge. Patientinnenempfehlung. 2. Auflage. 2018 
Kim, M. K. et al.: Pregnancy smoking and the risk of gestational diabetes requiring insulin therapy. In: Sci Rep, 2020, 10: 13901
Mora-Janiszewska, O. et al.: Epigenetic Links between Microbiota and Gestational Diabetes. In: Int J Mol Sci, 2022, 23: 1831
Plows, J. F. et al.: The Pathophysiology of Gestational Diabetes Mellitus. In: Int J Mol Sci, 2018, 19: 3342
Universitätsklinikum Carl Gustav Carus: Genetik des Gestationsdiabetes. (Letzter Abruf: 14.12.2022)
Güncelleme: 14.12.2022