Sürekli doku şekeri ölçümü (CGM)
Bilimsel destek: Andreas Vosseler M.A.
Sık sık kan şekerini ölçmek, acı verici ve can sıkıcı olabilir. Buna ek olarak kan şekeri ölçümü, yalnızca mevcut kan şekeri seviyesinin bir anlık görüntüsünü göstermektedir: Sonuç olarak, hiperglisemi veya hipoglisemiye varan bazı kan şekeri dalgalanmaları tespit edilmeden kalır.
Glukoz sürecini daha iyi kontrol altına almak ve şekerdeki artış ve azalmaya zamanında müdahale edebilmek için, sürekli glukoz ölçümü veya kısaca CGM (İngilizce: “Continuous Glucose Monitoring”) adı verilen yeni ölçüm sistemleri geliştirilmiştir.
CGM sistemleri, deri altı yağ dokusundaki şeker seviyesini ölçer ve insülin tedavisinin daha iyi yönetilebilmesini amaçlar. Özellikle glukoz seviyelerini sık sık ölçen ve insülin miktarını ayarlamak zorunda olan kişiler için, diyabetle baş etmeyi kolaylaştırır ve çoğu zaman diyabet tedavisinin iyileştirilmesine yardımcı olur. Bireysel olarak ayarlanabilen alarm fonksiyonları, hipoglisemi ve hipergliseminin erken tespitini sağlar.
Sürekli glukoz ölçümünde 2 farklı sistem vardır: gerçek zamanlı veya real-time-CGM, kısaca rtCGM ve kısaca “Aralıklı Taramalı Sürekli Glikoz İzleme”adı verilen iscCGM (Intermittent Scanning Continuous Glucose Monitoring). rtCGM'nin aksine iscCGM'de mevcut glukoz değeri yalnızca kullanıcı, değeri aktif olarak görmek isterse görüntülenir. iscCGM için başka bir terim FGM'dir ((Flash Glucose Monitoring) “Flaş Glikoz İzleme”).
Bilmekte fayda var:
rtCGM, “gerçek zamanlı Sürekli Glikoz İzleme”nin kısaltmasıdır (real-time Continuous Glucose Monitoring)
iscCGM, “Aralıklı Tarama Sürekli Glikoz İzleme”nin kısaltmasıdır (Intermittent Scanning Continuous Glucose Monitoring) Alternatif olarak, FGM (“Flash Glikoz İzleme”) terimi kullanılır - her ikisi de aynı anlama gelir.
CGM ne anlama geliyor?
Birkaç dakika aralıkla glukoz değerini izleyen sürekli glukoz ölçüm sistemleri CGM olarak adlandırılır. Bununla birlikte şuna dikkat edilmelidir: CGM sistemleri kandaki glukoz değerini değil, subkutan yağ dokusundaki glukoz değerini ölçer. Bu, doğrudan kan şekerinin değil “doku şekerinin” belirlendiği anlamına gelir. Ölçülen sonuçta, doku şekeri değerinin mevcut kan şekeri değerinin yaklaşık 10 dakika gerisinde kalabileceği dikkate alınmalıdır. Sapmalar, özellikle kan şekeri seviyelerinde hızlı değişiklikler olduğunda, örn. yemek yedikten veya egzersiz yaptıktan sonra ortaya çıkabilir. Stabil kan şekeri seviyelerinin olduğu durumlarda, her iki değer de karşılaştırılabilir.
rtCGM nasıl çalışır?
rtCGM sistemleri3 bileşenden oluşur: bir sensör, bir verici (transmitter de deniyor) ve bir alıcı cihaz. Sensör, ürüne bağlı olarak karına veya üst kola yapıştırılır. Sensöre bağlı olan ölçüm ipi, bir yardımcı alet kullanılarak deri altına, deri altı yağ dokusuna yerleştirilir. Sensör ipliği burada, doku sıvısındaki şeker oranını her 5 dakikada bir ölçer.
Sensör; banyo yaparken, duş alırken veya yüzerken de takılabilir. Sisteme bağlı olarak her 6 ila 14 günde bir sensör değişimi gereklidir ve kullanıcının kendisi tarafından gerçekleştirilir. Ayrıca sensörün eğitimli tıp uzmanları tarafından üst koldaki deri altına yerleştirildiği bir sistem de bulunmaktadır. Glukoz değerlerini alıcı cihaza kablosuz olarak ileten verici (transmitter), bunun üzerine deri üstüne yerleştirilir. Bu sistemde, sensör 6 aya kadar cilt altında kalabilir. Değişim, yine eğitimli uzmanlar tarafından gerçekleştirilir.
Diğer rtCGM sistemlerinde, verici doğrudan sensöre bağlıdır. Alıcı cihaz ise, örn. küçük, taşınabilir bir alıcı cihaz veya ölçülen glukoz değerlerini bir uygulama aracılığıyla görüntüleyen ve kaydeden bir akıllı telefon, akıllı saat veya tablettir. İnsülin pompası da bir alıcı cihaz görevi görebilir.
Alıcı cihazın ekranında, mevcut glukoz değeri herhangi bir zamanda okunabilir. Ekranda, gerçek değere ek olarak eğilim okları da gösterilir. Bu eğilim oklarıyla, glukoz değerinin şu anda artıyor mu, düşüyor mu yoksa sabit mi olduğu anlaşılır.
Bir hiperglisemi veya hipoglisemi tehdidi varsa, alıcı cihaz sesli veya titreşimli bir alarm verir, böylece karşı önlemler zamanında alınabilir ve örn. şiddetli bir hipoglisemi önlenebilir.
Gece ve gündüz saklanan ölçüm değerleri, elektronik olarak değerlendirilebilir. Bu şekilde kullanıcılar, glukoz değerlerinin seyri hakkında daha uzun vadeli bir genel bakış elde edebilirler.
iscCGM nasıl çalışır?
iscCGM sistemleri bir sensör ve bir okuyucu veya bir uygulamadan oluşur. Sensör, genellikle üst kolun arkasına yapıştırılır. rtCGM'ye benzer şekilde burada da bir ölçüm ipliği, glukoz içeriğini sürekli olarak ölçmek için deri altı yağ dokusuna sarkmaktadır. Duş alırken, banyo yaparken veya yüzerken, sensör cilt üzerinde bırakılabilir. Sensör, cilt üzerinde 14 güne kadar aynı yerde kalır.
rtCGM sistemlerinin aksine, iscCGM ile glukoz değerleri alıcı cihaza otomatik olarak gönderilmez. Bunun yerine kullanıcı, sensör üzerindeki glukoz değerini bir okuyucu veya akıllı telefon ile tarayarak okuması gerekir. Bunu yapmak için okuyucu veya akıllı telefon, sensörün üzerinden geçirilir. Bu, kalın giysiler üzerinden de olur.
iscCGM cihazları, ölçülen değerleri bir eğri olarak yalnızca 8 saatlik bir süre boyunca sensörde kayıtlı tutar. Glukoz değerlerinin gün boyu geçmişinin tam bir görüntüsünü elde etmek için, değerlerin okuyucu ile sensörden en az 8 saatte bir aktarılması gerekir. rtCGM sistemlerinde olduğu gibi, eğilim okları iscCGM sistemlerinde de glukoz değerlerinin şu anda hangi yönde geliştiğini, yani değerler yükseliyor mu, düşüyor mu yoksa sabit mi olduğunu gösterir.
rtCGM cihazlarında olduğu gibi, iscCGM cihazı da bir hiperglisemi veya hipoglisemi tehdidi varsa alarm işlevine sahiptir. Kullanıcı, bir alarm durumunda okuyucuda mevcut glukoz değerini görebilmesi için sensörde bir tarama yapması gerekir.
CGM sistemlerini kullanırken, kan şekeri ölçüm cihazı ile kan şekeri ölçümlerinin sayısı azalmış olur. Ancak kullanıcılar, bu geleneksel kan şekeri ölçümü şeklinden tamamen kurtulmamaktadır. Doku ve kan şekeri ölçümleri arasındaki sensöre bağlı ölçüm farklılıklarını değerlendirmek için örn. günlük bir kan şekeri ölçümü yararlı olabilir. Hipoglisemi şüphesi varsa, sürekli yüksek glukoz seviyeleri ve bazı özel durumlarda, geleneksel kan şekeri ölçümleri de gereklidir. Bazı rtCGM cihazlarında, sistemi kalibre etmek için bir delme cihazı ve test şeritleri ile en az 2 kan şekeri ölçümü gereklidir.
iscCGM'de düzenli kalibrasyon mümkün değildir. Ancak sensör takıldıktan sonra, alışma sürecinde, bir delme cihazı ve test şeritleri kullanılarak kan şekeri seviyesi tekrar kontrol edilmelidir. Böylece, kanda ölçülen şeker değerlerinin gerçekten iscCGM ölçüm değerleriyle eşleştiği garanti edilmiş olur. Bir kan şekeri ölçüm cihazı pratik bir şekilde iscCGM okuyucuya zaten entegre edilmiştir.
Genel olarak, rtCGM veya iscCGM sistemlerini kullanırken, beraberinde geleneksel bir kan şekeri izleme sisteminin (ölçüm cihazı, delme cihazı, test şeritleri) bulundurulması da tavsiye edilir. rtCGM veya iscCGM sisteminin bozulması durumunda, bu şekilde de glukoz değerleri belirlenebilir.
Bilmekte fayda var:
rtCGM veya iscCGM sistemleri de bozulabilir. Bu nedenle, beraberinde geleneksel bir kan şekeri izleme sisteminin (ölçüm cihazı, delme cihazı, test şeritleri) bulundurulması da önerilir.
Sağlık sigortasına bir sürekli glukoz ölçümü sistemi için başvurmadan önce, kullanıcının mevcut CGM sistemleri hakkında bilgi sahibi olması ve olası avantajlar ve dezavantajlar hakkında danışması yararlı olabilir. Ayrıca rtCGM veya iscCGM sistemlerinin kullanımı için özel eğitim programları vardır:
Üreticiden bağımsız rtCGM sistemleri eğitim programının adı SPECTRUM'dur.
FLASH, Alman Diyabet Derneği (DDG) tarafından tanınan, üreticiye bağlı bir iscCGM sistemi eğitim programıdır.
2016 yılından bu yana alarm fonksiyonlu rtCGM sistemleri, yasal sağlık sigortası şirketlerinin hizmet kataloğunun bir parçasıdır. Temmuz 2019'da FreeStyle Libre 2 iscCGM sistemi de hizmet kataloğuna eklenmiştir.
Ancak, bu otomatik olarak yasal sağlık sigortasının (gesetzliche Krankenversicherung (GKV)) her durumda, sistemler için masrafları üstlendiği anlamına gelmez: GKV masrafları üstlenmek zorunda değildir. Tedaviyi yürüten doktor, bir yardımcı araç için reçete yazdıysa, buna ek olarak masrafların üstlenmesi için hasta ve doktorun birlikte bir başvuruda bulunması gerekir. Sağlık sigortası, başvuruyu inceleyip ardından bir karar verir.
Bilmekte fayda var:
Masrafların karşılaması için yasal sağlık sigortasına başvurulabilir. Ancak, masrafları üstlenme zorunluluğu yoktur.
Özel sağlık sigortası (private Krankenversicherung (PKV)), yalnızca sigorta sözleşmesinde kararlaştırılan hizmetleri sağlamak zorundadır. Bu hizmetler, tıbbi yardım araçlarının açık bir listesini içeriyor ise veya rtCGM sistemleri açıkça dahil edilmişse, tıbbi gereklilik durumunda özel sağlık sigortası bu tür sistemlerin masraflarını üstlenmek zorundadır.
rtCGM sistemleri veya alarm fonksiyonlu bir iscCGM sisteminin masrafları, başvurulduktan sonra tıbben gerekliyse yasal sağlık sigortaları tarafından karşılanır.
Olası masrafların üstlenilmesi için hastaların şu şartları karşılaması gerekir:
- Diabetes mellitus var.
- Hasta kişinin, daha yoğun bir insülin tedavisine ihtiyacı var.
- Hasta, yoğunlaştırılmış insülin tedavisi konusunda bir eğitim kursuna önceden katılmıştır.
Aşağıdaki durumlardaki hastalar dikkate alınır:
- Hastada, metabolizmayı düzenlemek için tedavi hedeflerine maksimum çabaya rağmen ulaşılamıyorsa.
- Geçmişte şiddetli hipoglisemi geçirildiyse ve/veya hipoglisemi algı bozukluğu mevcut ise.
- Bir gebelik planlanmış veya tedaviye rağmen yetersiz metabolik kontrolü olan bir gebelik durumu varsa.
- İstenen metabolik kontrolü sağlamak için günde 10'dan fazla kan şekeri ölçümü gerekliyse.
Bilmekte fayda var:
Bir diyabet günlüğü, bir rtCGM veya iscCGM sistemine olan tıbbi ihtiyacı belirlemeye yardımcı olur.
Doldurulmuş yardım araçları reçetesi ve masraf üstlenme başvurusu, ilgili sağlık sigortasına veya bir diyabetik ürünler mağazasına sunulur.
ÖNERİ: Hasta, başvuruya bir diyabet günlüğü ve kişisel bir beyan da ekleyebilir. Bir diyabetoloğa danışmak da tavsiye edilir.
rtCGM | iscCGM | |
Glikoz değerinin otomatik gösterimi | evet | hayır (değerler ayrı ayrı görüntülenmelidir) |
Kalibrasyon gerekli | evet / hayır§ | hayır |
Hipoglisemiye karşı uyaran alarm fonksiyonu | evet | evet* |
Delme cihazı ve test şeritleri ile kan şekeri ölçümü | kalibrasyon için günde en az iki kez / ara sıra§ | ara sıra (örneğin günde bir kez) |
Sensör değişiminin sıklığı | sisteme bağlı olarak 6 günde bir ila 6 ayda bir | 14 günde bir |
Masrafların yasal sağlık sigortası tarafından üstlenmesi | evet, masraf üstlenme başvurusu onaylandıysa | evet, masraf üstlenme başvurusu onaylandıysa |
§ Fabrika kalibrasyonlu bir rtCGM modeli için * Alarm fonksiyonu olmayan ilk nesil iscCGM sistemleri |
Kaynaklar:
Arbeitsgemeinschaft Diabetes & Technologie der Deutschen Diabetes Gesellschaft: Aktualisierte Empfehlung – Praktische Hinweise zum Ersatz von Blutglukosemessungen durch Messungen mit rtCGM oder FGM. (Letzter Abruf: 02.04.2020)
Arbeitsgemeinschaft Diabetes & Technologie der Deutschen Diabetes Gesellschaft: Gewebezuckermessung (CGM). (Letzter Abruf: 02.04.2020)
Bundesverband Medizintechnologie e. V.: Sensor-basierte Glukosemessung bewährt sich im Alltag. 2019 (Letzter Abruf: 02.04.2020)
Bundesverband Medizintechnologie e. V.: CGM und FGM – die Alternativen zur Blutzuckermessung. 2015 (Letzter Abruf: 02.04.2020)
Deutsche Diabetes Gesellschaft: Schulungsprogramme. (Letzter Abruf: 21.08.2020)
Deutsche Diabetes-Hilfe – Menschen mit Diabetes (DDH-M) e. V.: Wie kann ich ein CGM beantragen? Kostenerstattung durch die Krankenkassen. (Letzter Abruf: 02.04.2020)
Gemeinsamer Bundesausschuss: Beschluss über eine Änderung der Richtlinie Methoden vertragsärztliche Versorgung: Kontinuierliche interstitielle Glukosemessung mit Real-Time-Messgeräten (rtCGM) zur Therapiesteuerung bei Patientinnen und Patienten mit insulinpflichtigem Diabetes mellitus. 2016
Gemeinsamer Bundesausschuss: Kontinuierliche Glukosemessung mit Real-Time-Messgeräten künftig GKV-Leistung für insulinpflichtige Diabetiker. 216 (Letzter Abruf: 02.04.2020)
Heinemann, L. et al.: Glukosemessung und -kontrolle bei Patienten mit Typ-1-oder Typ-2-Diabetes. In: Diabetologie, 2019, 14: S119-S141
Meißner, T.: Diabetes – Die Zukunft gehört der sensorischen Zuckermessung. In: ÄrzteZeitung, 2018 (Letzter Abruf: 02.04.2020)
Spitzenverband Bund der Krankenkassen: Hilfsmittelverzeichnis. (Letzter Abruf: 02.04.2020)
Güncelleme: 23.04.2020