Hamilelik diyabeti teşhisi nasıl konur?
Bilimsel destek: PD Dr. Sandra Hummel
Normalde hamilelik diyabetinin neden olduğu tipik belirtileri yoktur. Bu nedenle hamileliğin 24. ve 28. haftaları arasında tüm hamilelerde tedbir amaçlı hamilelik diyabeti muayenesi yapılmalıdır. Bunun için şeker yükleme testi (oral glikoz tolerans testi) yapılır. Hamile, bir şeker çözeltisi içer. Ardından kan şekeri değeri tayin edilir. Değerin belirli bir sınırı aşması, hamilelik diyabeti belirtisi olabilir.
Diyabet riski yüksek kadınlarda hamileliğin daha ilk üç ayında hamilelik diyabeti testi yapılır. Bunlar örneğin aşırı kilolu veya yaşı yüksek kadınlardır. Kan şekeri değerlerinin yüksek olduğu tespit edilirse hamileliğin 24. ila 28. haftasında ikinci bir şeker yükleme testi yapılır.
Hamilelik diyabetini teşhis etmeye yönelik "şeker yükleme testi"
Hamileliğin 24. ila 28. haftasında hamileler rutin olarak hamilelik diyabeti testine tabi tutulurlar. Halk dilinde buna "şeker yükleme testi" denmektedir. Uzmanlar ise bunu oral glikoz tolerans testi (oGTT) olarak adlandırmaktadırlar.
Bu testte hamile kadın bir şeker çözeltisi içer. Kısa bir süre sonra kan şekeri değeri tayin edilir. Bu değer, vücudun şeker miktarını ne kadar iyi işleyebildiğini gösterir. Genellikle bu test bebek açısından hiçbir riski olmayan 2 aşamalı bir işlemle yapılır.
50 gram glikozla ön test
Önce her hamile kadına bir ön test sunulur. Hamile içinde 50 gram glikoz (şeker) çözdürülmüş olan bir bardak su içer. Bunun için aç olmasına gerek yoktur. Bir saat sonra kol toplardamarından kan alınır ve kan şekeri değeri tayin edilir. Kan şekeri değerinde dikkat çeken bir durum yoksa test sona erer. Bu noktada ölçülen kan şekeri değerinin 135 mg/dl (7,5 mmol/l) veya daha fazla olması halinde ikinci bir şeker yükleme testi yapılır: 75 gram glikozla büyük glikoz tolerans testi. Ön testin sonucu tek başına herhangi bir teşhis teşkil etmez.
75 gram glikozla teşhis testi
Teşhis testi veya büyük glikoz tolerans testi olarak adlandırılan test için hamilenin aç olması gerekir. Testten önce en az 8 saat boyunca hiçbir şey yememiş ve şeker içeren hiçbir şey içmemiş olmalıdır. Önce hamileden kan alınır, ardından 75 glikoz içeren bir şeker çözeltisi içer. Daha sonra tekrar iki kez kan alınır. Şeker çözeltisini içtikten 1 saat bir kez ve 2 saat sonra bir kez.
Aşağıdaki 3 kan şekeri değerine ulaşıldığında veya bunlar aşıldığında hamilelik diyabeti teşhisi konur:
- Aç karnına: 92 mg/dl (5,1 mmol/l)
- 1 saat sonra: 180 mg/dl (10,0 mmol/l)
- 2 saat sonra: 153 mg/dl (8,5 mmol/l)
Açlık kan şekeri değerinin 126 mg/dl (7,0 mmol/l) veya 2 saat sonraki kan şekeri değerinin 200 mg/dl (11,1 mmol/l) olması halinde hamilelik diyabeti söz konusu değildir. Hamilelik sırasında yeni ortaya çıkan diyabet vardır. Bu durumda diyabetin biçimini belirlemek ve kişiye özel bir tedavi başlatmak için başka testler yapılır. Bu örneğin tip 2, tip 1 veya MODY diyabet olabilir.
Hamilelik diyabeti tespit edildiğinde metabolizmanın ayarlanması gerekir. Bunun için genellikle beslenmede değişiklik yapılması yeterli olmaktadır. Hamilelik diyabetinin tedavi edilmesi konusunda daha fazla bilgiyi burada bulabilirsiniz.
Glikoz tolerans testi, sağlık sigortası tarafından ödeniyor mu?
Normalde sadece 50 glikozla yapılan ön test sağlık sigortası tarafından ödenmektedir. Bu testte 135 mg/dl (7,5 mmol/l) üzerinde değerler elde edilmesi halinde 75 gram glikozla ardından yapılacak teşhis testinin maliyeti sağlık sigortası tarafından tazmin edilmektedir.
Diyabet riski yüksek olan kadınlar nasıl test edilir?
Yapılan görüşmede hamilelik tespit edildiğinde doktor tarafından yüksek diyabet riski olup olmadığı kontrol edilir. Örneğin aşırı kilo, hamilelik başlangıcında yüksek yaş veya daha önce hamilelik diyabeti geçirilmiş olması halinde yüksek risk olabilir.
Yüksek risk olması halinde hamileliğin 1. üç aylık döneminde yani hamileliğin hemen başlangıcında, kan şekeri muayenesi yapılması gerekir. Bunun için hamilenin kol toplardamarından aç karnına – yani öncesinde en az 8 saat boyunca hiçbir şey yememiş veya şeker içeren hiçbir şey içmemiş olması gerekir – kan alınarak kandaki şeker değeri tayin edilir.
Açlık kan şekerinin 92 mg/dl (5,1 mmol/l) seviyesinde olması halinde bir sonraki gün 2. ölçümün yapılması gerekir. Bu ölçümde değerin 92 mg/dl (5,1 mmol/l) ve 125 mg/dl (6,9 mmol/l), arasında olması halinde hamilelik diyabeti teşhisi onaylanır. Değerin daha düşük olması halinde hamileliğin 24. ve 28. haftaları arasında yeniden bir kan yükleme testi (glikoz tolerans testi) yapılır.
Değerin 126 mg/dl (7,0 mmol/l) veya daha yüksek olduğu durumlarda, hamilelikten önce diyabet var demektir.
Bunun yerine uzun süreli kan şekeri değeri (HbA1c-Wert) de tayin edilebilir. Bu değer, kan şekerinin geçmiş 6 ila 8 hafta içinde fazla yüksek olup olmadığını gösterir. Buna uzun süreli kan şekeri hafızası da denmektedir. Bu değer, şeker metabolizması bozukluğu olmayan sağlıklı kişilerde yaklaşık yüzde 5 (31 mmol/mol) oranındadır.
Ölçümde yüzde 5,8'e kadar (40 mmol/mol) bir değere ulaşılması halinde hamilelik diyabeti ihtimali olmadığından emin olmak amacıyla bir sonraki gün aç karnına kan alınarak kan şekeri tekrar tayin edilir. Bu ölçümde değerin 92 mg/dl (5,1 mmol/l) ve 125 mg/dl (6,9 mmol/l), arasında olması halinde hamilelik diyabeti teşhisi onaylanır.
Ölçülen HbA1c değerinin yüzde 5,9 ve 6,4 (41 ve 46,5 mmol/mol) arasında olması halinde hamilelik diyabeti şüphesini onaylamak veya çürütmek için 75 gram glikozla teşhis testi yapılır.
HbA1c değerinin yüzde 6,4 (46,5 mmol/mol) üzerinde olması halinde hamilelikten önce diyabet olduğu anlamına gelir.
Hamilelik diyabetine yönelik risk faktörleri hakkında daha fazla bilgiyi burada bulabilirsiniz!
Hamilelik diyabeti hakkında daha fazla bilgi
Kaynaklar:
Deutsche Diabetes Gesellschaft et al.: S3-Leilinie Gestationsdiabetes mellitus (GDM) - Diagnostik, Therapie und Nachsorge. Langfassung. 2. Auflage. 2018
Deutsche Diabetes Gesellschaft et al.: S3-Leilinie Gestationsdiabetes mellitus (GDM) - Diagnostik, Therapie und Nachsorge. Patientinnenfempfehlung. 2. Auflage. 2018
Gemeinsamer Bundesausschuss: Patienteninformation. Ich bin schwanger. Warum wird allen Frauen ein Test auf Schwangerschaftsdiabetes angeboten? 2012
Güncelleme: 14.12.2022