Anaokulunda ve okulda diyabet: Nelere dikkat edilmelidir?

Tip 1 diyabet, çocuğun yaşamına ve günlük aile yaşamına büyük bir müdahale anlamına gelmektedir. Bu nedenle, diyabetli çocukların hayatın tüm önemli alanlarına ve etkinliklerine katılmaya devam edebilmeleri daha da önemlidir. Bu, normal bir anaokuluna ve okula gitmeyi içerir. Eğitimcileri ve öğretmenleri diyabet hastalığına dâhil etmek önemlidir. Aşağıdaki önlemler ebeveyn olarak sizin için yararlı olabilir:

• Çocuğunuzun diyabetini bir eğitmen veya öğretmenle görüşün. Pedagojik uzmanlara bilgi materyali sağlayın. 
• Çocuğunuz sürekli glikoz ölçüm cihazı (CGM) kullanıyorsa, olası alarmlar durumunda nelere dikkat edilmesi gerektiğini eğitimci veya öğretmenlere açıklayın. Akıllı telefon veya başka bir alıcı cihazla okuma gerekliliğine değinin.
• Çocuğunuz insülin pompası veya kapalı döngü sistemi kullanıyorsa, anaokulu ya da okul personeline kullanımına ilişkin önemli noktaları da açıklayın.
• Acil durumlar, örneğin bir çocuğun yardıma ihtiyaç duyduğu ciddi hipoglisemi, modern diyabet teknolojisi sayesinde nadir hale gelmiştir. Buna rağmen, eğitimcilere ve öğretmenlere diyabetle ilgili bir acil durumda nasıl davranmaları gerektiğini açıklayın. Acil durumda ne yapılması gerektiğine ilişkin bilgileri burada bulabilirsiniz.
• Mutlaka kendi telefon numaranızı, çocuğunuzun tedavisini yürüten çocuk diyabet uzmanının veya diyabet ekibinin ve en yakın hastanenin telefon numarasını bırakın.
• Diyabet ekibinizden, eğitimcileri veya öğretmenleri eğitmesini isteyin. Hastalığa ne kadar aşina olurlarsa ve bununla nasıl baş edeceklerini bilirlerse, çocuğunuzu o kadar iyi destekleyebilirler. Diyabet ekibiniz klinikte veya anaokulu/ilkokulda eğitim veremiyorsa, bölge dışından hizmet veren eğitim kuruluşlarına başvurun. Örneğin, Dianiño Vakfı öğretmenlere, eğitimcilere veya bakım personeline ücretsiz eğitimler sunmaktadır (Almanca link).
• Eğitimciler veya öğretmenler diyabet yönetimini üstlenmekle yükümlü değildir. Gönüllü olarak yardım ederler.

Anaokulu ve okul hayatında çeşitli refakat olanakları sunulmaktadır. Örneğin, ebeveynler çocuğun diyabet tedavisinde destek olmak üzere ayakta bakım hizmeti verebilecek bir kurumla anlaşabilirler. Tedaviyi yürüten doktor, bunun için bir reçete yazar. Bakım hizmeti, sağlık sigortası aracılığıyla talep edilir. Sağlık sigortası, gerekli şartlar mevcutsa tüm masrafları karşılar. Bu noktada, tüm bakım hizmetlerinin otomatik insülin pompaları kullanan çocukların bakımına aşina olmadığı unutulmamalıdır.

Ayrıca, ebeveynler anaokulu veya okul refakatini uyum sağlama ya da entegrasyon yardımı olarak talep edebilirler. Eyalete göre masrafları karşılayan kurum; sağlık sigortası, sosyal yardım dairesi veya entegrasyon yardımı birimi olabilir, bazen de birden fazla kurum birlikte karşılayabilir. İdare mahkemelerinin güncel kararları, öncelikli olarak diyabet söz konusu olduğunda sorumlu kurum olarak giderek daha fazla sağlık sigortasının belirlendiğine işaret etmektedir. Başvurunun önceden diyabet ekibi ile görüşülmesi tavsiye edilir. Bazı eyaletlerde “havuz modeli” olarak adlandırılan uygulamalar da bulunmaktadır. Bu modelde, özel destek ihtiyacı olan çocuklar için okul, masrafları karşılayan kurumdan (örneğin eyalet yönetiminden) ek bakım saatleri alır ve buna uygun personel istihdam eder. Bu kişiler birden fazla çocuğa aynı anda destek verir. Bu, hastalık nedeniyle oluşabilecek personel eksikliklerinin telafi edilebilmesi açısından büyük bir avantajdır.

Anaokulu veya okul refakati, diğer adıyla entegrasyon görevlisi, havuz personeli ya da asistan, onaylanan saat süresi boyunca okul veya anaokulu günlerinde çocukla ilgilenir: Tedaviyi uygular, küçük yaştaki öğrenciyi süreç içinde adım adım yönlendirir veya mümkünse okul gezilerinde de ona eşlik eder.

Tip 1 diyabetli ilkokul öğrencileri ile 5. ve 6. sınıf öğrencilerinin okul gezilerinde bir refakatçiye ihtiyaçları vardır. Bu tür geziler, okul yaşamının özel ve önemli anlarıdır: Tren veya otobüsle yolculuktan, çok kişilik odalarda konaklamaya ve bir gençlik yurdunda birlikte yemek yemeye; tırmanış turları veya gelgit yürüyüşleri gibi etkinliklere kadar tüm bunlar, metabolizması sağlıklı çocuklar için heyecan verici deneyimlerdir. Diyabetli çocuklar için ise değişen fiziksel aktivite ve beslenme alışkanlıkları, tedavileri açısından bir zorluk anlamına gelir. Örneğin, sensör veya insülin pompasının kateterini değiştirirken desteğe ihtiyaç duyarlar. Bu nedenle, ebeveynlerinden birinin veya eğitimli bir bakıcının eşlik etmesi gerekir. Bunun masrafları kısmen sağlık sigortası veya entegrasyon yardımı tarafından karşılanabilir.

Uygulamada, sağlık sigortaları ve entegrasyon yardımı kurumları arasındaki sorumluluklar net bir şekilde belirlenmemiş olduğundan, kreş ve okula gitme yardımı başvurularının gecikmesi veya reddedilmesi sıkça görülür. Bu nedenle, bölgedeki koşulları bilen bir çocuk diyabet ekibi tarafından bu konularda danışmanlık hizmeti alınması çok önemlidir.

Anaokulunda koşuşturma / beden eğitimi

Tip 1 diyabetli çocuklar, metabolik açıdan sağlıklı çocuklar kadar dirençli ve güçlüdür. Ancak spor, enerji ihtiyacının artması nedeniyle insülin tedavisinin ayarlanmasını ve ayrıca gerektiğinde karbonhidrat içeren yiyeceklerin veya içeceklerin tüketilmesini gerektirir.

• Tip 1 diyabetli çocuklar beden eğitimine katılabilir, ancak her zaman meyve suyu veya dekstroz gibi karbonhidrat içeren gıdalara erişimleri olmalıdır. Bu çocuklar, spor yapmadan önce glikoz seviyelerini (şeker seviyelerini) kontrol etmeleri ve tedavilerini buna göre ayarlamaları konusunda eğitim alırlar. Bu nedenle beden eğitimi öğretmenleri, spor başlamadan önce diyabetli çocuklara bu kontrol ve ayarlamanın yapılıp yapılmadığını sormalıdır. Ebeveynler, öğretmenleri bu konuda bilgilendirmeli ve hazırlık aşamasında destek olmalıdır.
• Anaokulu çağındaki çocukların dışarıda koşup oynaması veya trambolinde zıplaması, okul çağındaki bir çocuğun beden eğitimi dersindeki aktivitesine denktir. Küçük çocuklar için de aynı kurallar geçerlidir; ancak bu durumda eğitilmiş yetişkinlerin tedaviyi ayarlaması ve gerekirse çocuğa önceden biraz meyve suyu veya üzüm şekeri vermesi gerekir.
• Fiziksel efor veya yetersiz beslenme, hipoglisemiye yol açabilir. Bu durumda çocuk, hızlı etki eden karbonhidratlara (meyve suyu veya dekstroz) ihtiyaç duyar. Bunlar sınıfta ve beden eğitimi salonunda her zaman stoklanmalıdır. Ayrıca çocuğun yanında hızlı etkili karbonhidratlar bulundurması gerekir; ancak öğretmenlerin de, çocukların okul dışında spor yaptığı durumlar için örneğin bir miktar dekstroz hazır bulundurması önemlidir.
• Çok nadir durumlarda, çocuğun kendi başına müdahale edemeyeceği ağır bir hipoglisemi gelişebilir. Bu nadir durumlar için, (beden eğitimi) öğretmenlerin tıbbi eğitim almamış kişiler tarafından kullanılabilecek bir acil durum ilacını (burun spreyi şeklinde veya enjeksiyon yoluyla glukagon) kolayca ulaşılabilecek bir yerde bulundurması gerekir. Ebeveynler, bu acil durum ilacının nasıl uygulanacağını öğretmenlere göstermelidir.
• Diyabetli bir çocuk kendini iyi hissetmiyorsa veya mide bulantısı varsa, ebeveynleri bilgilendirilmeli ve çocukları almaya gelmeleri istenmelidir. Çocuk, bir yetişkin eşliğinde olmadan eve gönderilmemelidir. Bu nedenle, öğretmenlerin ebeveynlere her zaman telefonla ulaşabilmesi önemlidir.
• Ebeveynler, çocukların getirdikleri yiyecekleri belirli zamanlarda yemeleri gerektiğini öğretmenlerle konuşarak netleştirmelidir. Çocuk, derste istediği zaman yemek yiyebilir veya su içebilir, CGM sisteminden glikoz değerini okuyabilir ya da kan şekerini ölçebilir ve/veya insülin uygulayabilir. Bu durum beden eğitimi dersleri için de geçerlidir.
• Getirilen yiyecekler başka çocuklarla değiştirilmemelidir. Sınıfta şekerleme dağıtıldığında, çocuğun bunları yiyip yiyemeyeceği, ne kadar insüline ihtiyaç duyulacağı veya ebeveynlerin daha sonra yükselen kan şekerini dengeleyip dengelemeyeceği önceden netleştirilmelidir.

İlk etapta ebeveynler, eğitimcilere ve öğretmenlere tip 1 diyabetli çocuklarında nelere dikkat etmeleri gerektiğine dair bilgi verirler.

Diyabet uzmanları tarafından verilen uygulamalı eğitim, eğitim uzmanlarına ve öğretmenlere tip 1 diyabet hakkında temel bilgileri verebilir. Böylece tip 1 diyabetli çocuklara karşı daha güvenli bir tutum sağlanır. Şu anda Almanya'da bu türden standartlaştırılmış eğitim kursları bulunmamaktadır ve maddi destekleri yetersiz bir güvence altındadır.

Şimdiye kadar eğitimleri diyabet uzmanları, diyabette kendi kendine yardım grupları, sağlık departmanından uzmanlar veya diyabetli çocukların ebeveynleri sürdürmüşlerdir. Bunlar, sağlık sigortası, sağlık dairesi veya eğitim verilecek kurum tarafından; ayrıca çoğu zaman okul aile birlikleri gibi destek dernekleri, ebeveynlerin kendileri ya da bağışçılar tarafından finanse edilir.

Bununla birlikte, örn. Rheinland-Pfalz'da eğitmenler ve öğretmenler için düzenli eğitim kurslarına, yapılandırılmış seminerleri dahil etmek için girişimler bulunmaktadır.

Buna ek olarak eğitmenleri ve öğretmenleri, çocuklarda diyabetle nasıl başa çıkılacağı konusunda eğiten “Okulda Diyabet (Diabetes in der Schule)” (Almanca link) gibi kendi kendine yardım gruplarının projeleri de bulunmaktadır.

Tip 1 diyabetli çocuklar, beden eğitimi derslerine veya spor festivallerine katılabilir. Burada da metabolik açıdan sağlıklı çocuklar kadar güçlüdürler. Ancak hareketin kan şekerini düşürdüğü unutulmamalıdır. Bu nedenle ilgili çocuklar ya önceden insülin dozlarını düşürmeli veya ek karbonhidrat yemelidir. Ebeveynler, tedavinin egzersiz sırasında nasıl uyarlanması gerektiğini önceden tedaviyi yürüten diyabet uzmanıyla netleştirmelidir. Gözetmen spor için planlanan tedavi konusunda bilgilendirilmiş olmalı ve acil durumlar için her zaman dekstroz bulundurmalıdır.

Tip 1 diyabetli çocuklar, kendileri gerekli gördüklerinde beden eğitimine ara verebilirler. Spor sırasında diledikleri zaman yiyebilmeli, içebilmeli ve glikoz değerini kontrol edebilmelidirler.

Beden eğitimi dersi beklenmedik bir şekilde ertelenirse, tip 1 diyabetli çocukların etkinlik öncesi yemek yeme fırsatı olmalıdır. Böylece hipoglisemiyi önlemiş olurlar. Daha uzun aktiviteler veya yürüyüşler sırasında, ek atıştırmalıklar için kısa molalar gerekli olabilir. Yeterli yiyeceğin yanı sıra, aynı zamanda hızlı etki eden karbonhidratların - tercihen dekstroz - da yanlarında götürülmesine dikkat edilmelidir.

Acil durumda neler yapılması gerektiğini buradan öğrenebilirsiniz.

Genellikle beden eğitimi dersi için, her çocuğa ayrı talimatlar vardır. Günün saatine bağlı olarak kan şekeri (glikoz değeri) spor öncesinde yüksek (örneğin kahvaltıdan hemen sonra veya bir ara öğünden sonra), hedef aralıkta ya da düşük olabilir.

Diyabetli kişiler için normal aralık 70 ilâ 180 mg/dl (3,9 ilâ 10,0 mmol/l) olarak kabul edilir. Spor öncesinde en az 140 ilâ 160 mg/dl (7,8 ilâ 8,9 mmol/l) glikoz değeri hedeflenir; yüzme dersinde ise bu değer daha da yüksek, yaklaşık 200 mg/dl (11,1 mmol/l) olmalıdır.

Modern insülin pompa sistemleri, spor sırasında insülin salınımını ayarlayabilir. Buna rağmen çocuğun ek olarak karbonhidrat alması gerekebilir. Bazı çocuklar, özellikle temas sporlarında, beden eğitimi dersi için insülin pompasını vücutlarından ayırmayı tercih eder. Bu, 2 saati geçmemelidir. Bu durumda öğretmenlerin, spor dersi süresince pompa olmadan tedavinin nasıl yürütüleceğine dair bir plana sahip olması gerekir. Ayrıca çocukların, bu durumda pompayı doğrudan spor salonunda veya beden eğitimi öğretmeni odasında güvenli bir şekilde saklayabilmeleri gerekir.

İnsülin kalemi kullanan çocuklar ise genellikle spor öncesinde bir şeyler yemelidir. Sadece doku şekeri veya kan şekeri birkaç saat boyunca çok yüksekse (250 mg/dl’nin (13,9 mmol/l) üzerinde) ya da halsizlik, karın ağrısı ve/veya mide bulantısı varsa, öncelikle yüksek şeker değerlerinin nedeni araştırılmalıdır. Ardından değerler düzeltilmeli ve o gün beden eğitimi dersine katılmaktan kaçınılmalıdır.

Bir öğünden sonra ve spor öncesinde kan/doku şekerinin kısa süreli yükselmesi, genel sağlık durumu iyi olduğu sürece ek bir önlem gerektirmez. Beden eğitimi dersine katılım mümkündür.

Tip 1 diyabet ve spor hakkında daha fazla bilgiye buradan ulaşabilirsiniz!