Jak dochodzi do rozwoju cukrzycy ciężarnych?
Wsparcie naukowe: dr hab. Sandra Hummel
W przypadku cukrzycy ciężarnych (cukrzycy ciążowej) poziom glukozy we krwi jest już podwyższony. Dzieje się tak, gdy hormon insuliny nie jest wytwarzany w wystarczającej ilości lub komórki organizmu nie są wystarczająco wrażliwe na insulinę.
Ryzyko cukrzycy ciężarnych jest szczególnie wysokie w przypadku nadwagi. Cukrzyca typu 2 u własnych rodziców, wyższy wiek i inne czynniki zwiększają prawdopodobieństwo rozwoju tego zaburzenia metabolicznego. Dokładne przyczyny wciąż są badane.
Choroba metaboliczna rozwija się w podobny sposób jak cukrzyca typu 2 i dlatego jest postrzegana jako prekursor tej postaci cukrzycy.
Spis treści
1. Co dzieje się w organizmie w przypadku cukrzycy ciężarnych?
Podczas ciąży w organizmie zachodzi wiele zmian hormonalnych. Szczególnie od 20. tygodnia ciąży uwalniane są hormony. Między innymi zapewniają one udostępnienie większych ilości energii w postaci cukru worganizmie matki, a dokładnie we krwi. Zapewnia to opiekę nad płodem i wspiera jego rozwój.
Aby umożliwić wchłanianie cukru z krwi do komórek, trzustka uwalnia hormon – insulinę. Powoduje to, że glukoza dostaje się do komórek jako dostawca energii, a poziom cukru we krwi spada.
Zmiany hormonalne w czasie ciąży powodują również zmniejszenie działania insuliny – tzw. fizjologiczną insulinooporność. Dzieje się tak u każdej kobiety w ciąży. Zwykle organizm matki rekompensuje to zwiększoną produkcją insuliny. W przypadku cukrzycy ciężarnych proces ten jest zaburzony. Występuje względny brak insuliny i wzrasta poziom cukru we krwi.
Tutaj można dowiedzieć się, czym jest insulinooporność i jak się objawia.
2. Co zwiększa ryzyko wystąpienia cukrzycy ciężarnych?
Ryzyko wystąpienia cukrzycy ciężarnych jest szczególnie wysokie w przypadku nadwagi lub predyspozycji genetycznych. Dokładne przyczyny choroby są wciąż badane. Wiele wskazuje na to, że rolę odgrywają mechanizmy podobne do tych, które zachodzą w przypadku rozwoju cukrzycy typu 2.
Powstaniu cukrzycy ciężarnych sprzyjają następujące czynniki:
- cukrzyca typu 2 u rodziców i/lub rodzeństwa;
- czynniki sprzyjające insulinooporności, takie jak nadwaga;
- nadmierny przyrost masy ciała w czasie ciąży;
- cukrzyca ciężarnych w poprzedniej ciąży;
- wiek powyżej 35 lat;
- 3 lub więcej poronień z rzędu;
- urodzeniowa masa ciała poprzednich dzieci powyżej 4500 gramów;
- zespół policystycznych jajników (choroba metaboliczna u kobiet);
- pochodzenie z Azji Południowo-Wschodniej, Ameryki Łacińskiej, Afryki lub Bliskiego Wschodu;
- bezdech senny (trudności w oddychaniu podczas snu).
Warto wiedzieć:
Palenie tytoniu przed ciążą oraz w jej trakcie zwiększa ryzyko rozwoju cukrzycy ciężarnych.
Badania pokazują również, że u kobiet w ciąży, które spodziewają się chłopca, istnieje o 4% wyższe ryzyko wystąpienia cukrzycy ciężarnych niż w przypadku płodu płci żeńskiej.
Więcej informacji na temat diagnozowania cukrzycy ciężarnych można znaleźć tutaj!
3. Jaką rolę w cukrzycy ciężarnych odgrywa nadwaga?
Kobiety z nadwagą są znacznie bardziej narażone na rozwój cukrzycy ciężarnych niż kobiety o prawidłowej wadze. Już przy wskaźniku masy ciała (BMI) od 25 do 30 kg/m2 ryzyko wzrasta 2–6-krotnie. Kobiety z jeszcze wyższym wskaźnikiem BMI są do 20 razy bardziej narażone na rozwój cukrzycy ciężarnych niż kobiety o prawidłowej masie ciała.
Nadwaga lub znaczna nadwaga (otyłość) i brak ruchu zwiększają związaną z hormonami insulinooporność, która występuje w każdej ciąży. Nie jest jeszcze w pełni jasne, jak do tego dochodzi. Przypuszcza się, że komórki tłuszczowe, oprócz pełnienia funkcji magazynów energii, uwalniają również substancje do organizmu. Mogą one wspierać insulinooporność w komórkach. Ponadto brak ruchu osłabia działanie insuliny na komórki mięśniowe.
Warto wiedzieć:
Kobieta planująca ciążę powinna upewnić się, że jej waga jest w normie przed zajściem w ciążę.
Jeśli insulinooporność w czasie ciąży nie może zostać zrekompensowana zwiększoną produkcją insuliny przez organizm, prowadzi to do wzrostu poziomu cukru we krwi – tzw. upośledzonej tolerancji glukozy. W wyniku tego rozwija się cukrzyca ciężarnych.
4. Jaką rolę w rozwoju cukrzycy ciężarnych odgrywają predyspozycje genetyczne?
Innym czynnikiem ryzyka rozwoju cukrzycy ciężarnych są czynniki dziedziczne (geny). Szczególnie ważną rolę odgrywają zmiany w skłonności dziedzicznej zmniejszające wrażliwość na insulinę. Taka insulinooporność jest charakterystyczna dla cukrzycy ciężarnych.
Inne zmiany genów uniemożliwiają trzustce wytwarzanie wystarczającej ilości insuliny. Zmniejszona wrażliwość na insulinę w połączeniu ze zmniejszoną produkcją insuliny prowadzi do względnego niedoboru insuliny.
Krótkie wyjaśnienie:
Geny, nadwaga i brak ruchu odgrywają ważną rolę w rozwoju cukrzycy ciężarnych.
Pojedyncza mutacja genu lub wywiad rodzinny w kierunku cukrzycy typu 2 niekoniecznie prowadzi do rozwoju cukrzycy ciężarnych. Jeśli jednak wystąpi kilka czynników, może to oznaczać podwyższone ryzyko wystąpienia cukrzycy. W szczególności istniejąca nadwaga może prowadzić do przeciążenia metabolizmu, a tym samym do cukrzycy ciężarnych.
Epigenetyka jest obecnie również badana jako możliwy czynnik ryzyka rozwoju cukrzycy ciężarnych, tj. zmiany chemiczne w materiale genetycznym, które zachodzą w ciągu życia.
Więcej informacji o cukrzycy ciężarnych
Źródła:
Deutsche Diabetes Gesellschaft et al.: S3-Leilinie Gestationsdiabetes mellitus (GDM) - Diagnostik, Therapie und Nachsorge. Langfassung. 2. Auflage. 2018
Deutsche Diabetes Gesellschaft et al.: S3-Leilinie Gestationsdiabetes mellitus (GDM) - Diagnostik, Therapie und Nachsorge. Patientinnenempfehlung. 2. Auflage. 2018
Kim, M. K. et al.: Pregnancy smoking and the risk of gestational diabetes requiring insulin therapy. In: Sci Rep, 2020, 10: 13901
Mora-Janiszewska, O. et al.: Epigenetic Links between Microbiota and Gestational Diabetes. In: Int J Mol Sci, 2022, 23: 1831
Plows, J. F. et al.: The Pathophysiology of Gestational Diabetes Mellitus. In: Int J Mol Sci, 2018, 19: 3342
Universitätsklinikum Carl Gustav Carus: Genetik des Gestationsdiabetes. (Letzter Abruf: 14.12.2022)
Stan: 14.12.2022
