Pokaż główną treść

Jak dochodzi do rozwoju cukrzycy ciężarnych?

Wsparcie naukowe: dr hab. Sandra Hummel

W przypadku cukrzycy ciężarnych (cukrzycy ciążowej) poziom glukozy we krwi jest już podwyższony. Dzieje się tak, gdy hormon insuliny nie jest wytwarzany w wystarczającej ilości lub komórki organizmu nie są wystarczająco wrażliwe na insulinę.

Ryzyko cukrzycy ciężarnych jest szczególnie wysokie w przypadku nadwagi. Cukrzyca typu 2 u własnych rodziców, wyższy wiek i inne czynniki zwiększają prawdopodobieństwo rozwoju tego zaburzenia metabolicznego. Dokładne przyczyny wciąż są badane.

Choroba metaboliczna rozwija się w podobny sposób jak cukrzyca typu 2 i dlatego jest postrzegana jako prekursor tej postaci cukrzycy.



1. Co dzieje się w organizmie w przypadku cukrzycy ciężarnych?

Podczas ciąży w organizmie zachodzi wiele zmian hormonalnych. Szczególnie od 20. tygodnia ciąży uwalniane są hormony. Między innymi zapewniają one udostępnienie większych ilości energii w postaci cukru w​organizmie matki, a dokładnie we krwi. Zapewnia to opiekę nad płodem i wspiera jego rozwój.

Aby umożliwić wchłanianie cukru z krwi do komórek, trzustka uwalnia hormon – insulinę. Powoduje to, że glukoza dostaje się do komórek jako dostawca energii, a poziom cukru we krwi spada.

Zmiany hormonalne w czasie ciąży powodują również zmniejszenie działania insuliny – tzw. fizjologiczną insulinooporność. Dzieje się tak u każdej kobiety w ciąży. Zwykle organizm matki rekompensuje to zwiększoną produkcją insuliny. W przypadku cukrzycy ciężarnych proces ten jest zaburzony. Występuje względny brak insuliny i wzrasta poziom cukru we krwi.

Tutaj można dowiedzieć się, czym jest insulinooporność i jak się objawia.


2. Co zwiększa ryzyko wystąpienia cukrzycy ciężarnych?

Ryzyko wystąpienia cukrzycy ciężarnych jest szczególnie wysokie w przypadku nadwagi lub predyspozycji genetycznych. Dokładne przyczyny choroby są wciąż badane. Wiele wskazuje na to, że rolę odgrywają mechanizmy podobne do tych, które zachodzą w przypadku rozwoju cukrzycy typu 2.

Powstaniu cukrzycy ciężarnych sprzyjają następujące czynniki:

  • cukrzyca typu 2 u rodziców i/lub rodzeństwa;
  • czynniki sprzyjające insulinooporności, takie jak nadwaga;
  • nadmierny przyrost masy ciała w czasie ciąży;
  • cukrzyca ciężarnych w poprzedniej ciąży;
  • wiek powyżej 35 lat;
  • 3 lub więcej poronień z rzędu;
  • urodzeniowa masa ciała poprzednich dzieci powyżej 4500 gramów;
  • zespół policystycznych jajników (choroba metaboliczna u kobiet);
  • pochodzenie z Azji Południowo-Wschodniej, Ameryki Łacińskiej, Afryki lub Bliskiego Wschodu;
  • bezdech senny (trudności w oddychaniu podczas snu).

Warto wiedzieć:

Palenie tytoniu przed ciążą oraz w jej trakcie zwiększa ryzyko rozwoju cukrzycy ciężarnych.

Badania pokazują również, że u kobiet w ciąży, które spodziewają się chłopca, istnieje o 4% wyższe ryzyko wystąpienia cukrzycy ciężarnych niż w przypadku płodu płci żeńskiej.

Więcej informacji na temat diagnozowania cukrzycy ciężarnych można znaleźć tutaj!


3. Jaką rolę w cukrzycy ciężarnych odgrywa nadwaga?

Kobiety z nadwagą są znacznie bardziej narażone na rozwój cukrzycy ciężarnych niż kobiety o prawidłowej wadze. Już przy wskaźniku masy ciała (BMI) od 25 do 30 kg/m2 ryzyko wzrasta 2–6-krotnie. Kobiety z jeszcze wyższym wskaźnikiem BMI są do 20 razy bardziej narażone na rozwój cukrzycy ciężarnych niż kobiety o prawidłowej masie ciała.

Nadwaga lub znaczna nadwaga (otyłość) i brak ruchu zwiększają związaną z hormonami insulinooporność, która występuje w każdej ciąży. Nie jest jeszcze w pełni jasne, jak do tego dochodzi. Przypuszcza się, że komórki tłuszczowe, oprócz pełnienia funkcji magazynów energii, uwalniają również substancje do organizmu. Mogą one wspierać insulinooporność w komórkach. Ponadto brak ruchu osłabia działanie insuliny na komórki mięśniowe. 

Warto wiedzieć:

Kobieta planująca ciążę powinna upewnić się, że jej waga jest w normie przed zajściem w ciążę.

Jeśli insulinooporność w czasie ciąży nie może zostać zrekompensowana zwiększoną produkcją insuliny przez organizm, prowadzi to do wzrostu poziomu cukru we krwi – tzw. upośledzonej tolerancji glukozy. W wyniku tego rozwija się cukrzyca ciężarnych.


4. Jaką rolę w rozwoju cukrzycy ciężarnych odgrywają predyspozycje genetyczne?

Innym czynnikiem ryzyka rozwoju cukrzycy ciężarnych są czynniki dziedziczne (geny). Szczególnie ważną rolę odgrywają zmiany w skłonności dziedzicznej zmniejszające wrażliwość na insulinę. Taka insulinooporność jest charakterystyczna dla cukrzycy ciężarnych.

Inne zmiany genów uniemożliwiają trzustce wytwarzanie wystarczającej ilości insuliny. Zmniejszona wrażliwość na insulinę w połączeniu ze zmniejszoną produkcją insuliny prowadzi do względnego niedoboru insuliny.

Krótkie wyjaśnienie:

Geny, nadwaga i brak ruchu odgrywają ważną rolę w rozwoju cukrzycy ciężarnych.

Pojedyncza mutacja genu lub wywiad rodzinny w kierunku cukrzycy typu 2 niekoniecznie prowadzi do rozwoju cukrzycy ciężarnych. Jeśli jednak wystąpi kilka czynników, może to oznaczać podwyższone ryzyko wystąpienia cukrzycy. W szczególności istniejąca nadwaga może prowadzić do przeciążenia metabolizmu, a tym samym do cukrzycy ciężarnych.

Epigenetyka jest obecnie również badana jako możliwy czynnik ryzyka rozwoju cukrzycy ciężarnych, tj. zmiany chemiczne w materiale genetycznym, które zachodzą w ciągu życia.



Źródła:

Deutsche Diabetes Gesellschaft et al.: S3-Leilinie Gestationsdiabetes mellitus (GDM) - Diagnostik, Therapie und Nachsorge. Langfassung. 2. Auflage. 2018
Deutsche Diabetes Gesellschaft et al.: S3-Leilinie Gestationsdiabetes mellitus (GDM) - Diagnostik, Therapie und Nachsorge. Patientinnenempfehlung. 2. Auflage. 2018 
Kim, M. K. et al.: Pregnancy smoking and the risk of gestational diabetes requiring insulin therapy. In: Sci Rep, 2020, 10: 13901
Mora-Janiszewska, O. et al.: Epigenetic Links between Microbiota and Gestational Diabetes. In: Int J Mol Sci, 2022, 23: 1831
Plows, J. F. et al.: The Pathophysiology of Gestational Diabetes Mellitus. In: Int J Mol Sci, 2018, 19: 3342
Universitätsklinikum Carl Gustav Carus: Genetik des Gestationsdiabetes. (Letzter Abruf: 14.12.2022)
Stan: 14.12.2022