Bezproblemowa kontrola cukrzycy w przedszkolu i w szkole
Wsparcie naukowe: dr Katharina Warncke
Zasadniczo, dzieci chore na cukrzycę typu 1 mogą robić wszystko to, co inne dzieci – łącznie z udziałem w lekcjach wychowania fizycznego. Są one tak samo odporne i zdolne jak dzieci bez cukrzycy, jeśli oczywiście przestrzega się pewnych zasad.
Konieczne jest jednak, aby rodzice otwarcie rozmawiali o chorobie z pracownikami przedszkola lub szkoły. Przykładowo, rodzice powinni wyjaśnić nauczycielom, jakie objawy wykazuje ich dziecko, gdy ma hipoglikemię, ponieważ mogą się one różnić w zależności od dziecka. Jeśli wychowawcy i nauczyciele posiadają odpowiednie informacje, uczęszczanie do przedszkola lub szkoły jest możliwe bez żadnych problemów. Pomocne mogą okazać się również szkolenia dla personelu przedszkoli i szkół.
Młodsze dzieci często także potrzebują wsparcia lub przypomnienia, np. podczas mierzenia poziomu cukru we krwi i podawania insuliny lub podczas jedzenia.
Dzieci z cukrzycą mogą i powinny uczestniczyć w zajęciach wychowania fizycznego. Nauczyciel musi jednak obserwować dziecko, aby interweniować w przypadku wystąpienia objawów hipoglikemii. Ponadto, dziecko musi mieć możliwość przerwania ćwiczeń w dowolnym momencie lub spożywania posiłków i sprawdzenia poziomu cukru we krwi podczas zajęć, jeśli nie czuje się dobrze.
Jeśli rodzice i opiekunowie lub nauczyciele dobrze ze sobą współpracują, normalne codzienne funkcjonowanie w przedszkolu i szkole jest możliwe bez żadnych problemów. Dotyczy to również zajęć specjalnych, takich jak wycieczki lub wyjazdy szkolne. Wcześniej jednak, rodzice dziecka powinni zostać poinformowani o pewnych kwestiach, takich jak rodzaj pożywienia czy stopień wysiłku fizycznego podczas wyjazdu.
Wskazówki dla rodziców: Jak bez problemów pójść do przedszkola i szkoły?
Cukrzyca typu 1 oznacza ogromną ingerencję w życie dziecka i w codzienne życie jego rodziny. Dlatego, tym ważniejsze jest, aby dzieci prowadziły życie jak najbardziej zbliżone do normalnego, nawet z chorobą cukrzycową. Wiąże się z tym również uczęszczanie do normalnego przedszkola lub normalnej szkoły. Uczęszczanie do szkoły specjalnej jest uzasadnione tylko w wyjątkowych przypadkach. Ważne jest, aby w proces leczenia cukrzycy zaangażować także wychowawców i nauczycieli. Między innymi poniższe środki mogą być dla Ciebie pomocne, jako rodzica dziecka z cukrzycą:
- Porozmawiaj z wychowawcami lub nauczycielami o cukrzycy swojego dziecka. Zapewnij personelowi edukacyjnemu materiały informacyjne (linki w języku niemieckim).
- Przygotuj się na nagłe wypadki. Wyjaśnij, czym jest hipoglikemia i jakie działania należy podjąć.
- Koniecznie zostaw swój numer telefonu, numer telefonu lekarza prowadzącego oraz numer najbliższego szpitala.
- Poproś zespół diabetologiczny dziecka o przeszkolenie wychowawców lub personelu pedagogicznego. Im więcej wiedzą oni o chorobie i sposobach radzenia sobie z nią, tym lepiej mogą wspierać Twoje dziecko.
- Napisz oświadczenie, że nie będziesz pociągał wychowawców ani nauczycieli do odpowiedzialności za błędy w leczeniu. Tak naprawdę nie są oni zobowiązani do kontroli cukrzycy. Pomagają bardziej na zasadzie dobrowolności.
Warto wiedzieć:
Ustrukturyzowany program szkoleniowy DELFIN (linki w języku niemieckim) wspiera rodziny w zarządzaniu cukrzycą krok po kroku. Materiały można zamówić w wydawnictwie Kirchheim Publishing.
- Omów specjalne ustalenia: Twoje dziecko może jeść i pić, mierzyć poziom cukru we krwi lub podawać sobie insulinę w dowolnym momencie, w tym podczas zajęć lekcyjnych i sportowych.
- Uzgodnij z lekarzem specjalistą sposób dostosowania leczenia, gdy dziecko jest aktywne fizycznie. Poinformuj o tym opiekuna.
- Kwestię wycieczek lub wyjazdów szkolnych powinieneś również omówić z lekarzem i opiekunem dziecka. W ten sposób upewnisz się, że poziom cukru we krwi będzie kontrolowany również w trakcie wyjazdów.
- Uzyskaj wsparcie. Korzystanie np. z usług pielęgniarskich może pomóc w kwestiach, takich jak pomiar poziomu cukru we krwi i podawanie insuliny.
W wyjątkowych przypadkach rodzice mogą poprosić o uwzględnienie dłuższego czasu pisania egzaminów szkolnych przez ich dziecko. Jest to jednak konieczne tylko wtedy, gdy pomiar poziomu cukru we krwi i podawanie insuliny powodują znaczne straty czasu podczas takich egzaminów. Jeśli podczas sprawdzianu lub egzaminu wystąpi hipoglikemia, należy to natychmiast zgłosić opiekunowi. Z reguły, o tzw. środki wyrównujące niekorzystne położenie osób z ograniczeniami można ubiegać się w Ministerstwie Edukacji za pośrednictwem zespołu diabetologicznego i szkoły.
Jakie środki wsparcia są dostępne?
Jeśli dziecko potrzebuje wsparcia w zakresie środków leczniczych, takich jak pomiar poziomu cukru we krwi i podawanie insuliny, rodzice mogą zlecić usługi pielęgniarskie. Lekarz prowadzący wystawi na to odpowiednie skierowanie. Wniosek o przyznanie usług pielęgniarskich składa się w kasie chorych, która z reguły pokrywa ich koszty.
Ponadto, rodzice mogą ubiegać się o możliwość przebywania w przedszkolu lub szkole osoby towarzyszącej dziecku. Osoba ta opiekuje się dzieckiem przez cały dzień w przedszkolu lub w szkole lub towarzyszy mu podczas wycieczek szkolnych. Wniosek o tzw. pomoc integracyjną składa się w urzędzie pomocy społecznej. W razie potrzeby dzieci chorujące na cukrzycę mają do niej prawo, co zostało już stwierdzone w orzeczeniach sądowych.
Opcjonalnie rodzice mogą ubiegać się o pomoc z budżetu socjalnego. Wówczas będą otrzymywać miesięczne świadczenie pieniężne, które mogą przeznaczyć na zatrudnienie i opłacenie osoby towarzyszącej.
Aby przygotować dzieci z cukrzycą do codziennego życia szkolnego i radzenia sobie z chorobą, warto uczestniczyć w szkoleniach. Są one przeprowadzane np. przez zespół diabetologiczny w szpitalach dziecięcych.
Warto wiedzieć:
Szpital dla Dzieci i Młodzieży w Hanowerze (Kinder- und Jugendkrankenhaus auf der Bult) (linki w języku niemieckim) oferuje zorganizowane, 2-dniowe szkolenie „Fit für die Schule ” (Gotowy na szkołę).
Na co powinni zwrócić uwagę wychowawcy i nauczyciele w przedszkolu i szkole?
Dzieci z cukrzycą typu 1 są tak samo odporne i nie mniej zdolne niż dzieci zdrowe. Nie wymagają one specjalnego traktowania. Niemniej jednak, w niektórych sytuacjach, np. podczas uprawiania sportu, mogą potrzebować nieco więcej uwagi.
- Dzieci z cukrzycą mogą uprawiać sport, ale muszą wcześniej przyjąć dodatkowe węglowodany. Opiekun lub nauczyciel wychowania fizycznego musi zwrócić na to uwagę.
- Należy pamiętać, że nawet starsze dzieci w wieku przedszkolnym nie powinny nigdy wychodzić same do domu ze względu na możliwe niebezpieczeństwo hipoglikemii. Dzieci w wieku szkolnym cierpiące na hipoglikemię nie mogą być wysyłane do domu bez opieki.
- Należy pamiętać, że dzieci te muszą jeść przyniesione z domu posiłki o określonych porach. Nie powinny się nimi wymieniać z innymi dziećmi. Należy również dopilnować, aby dziecko nie podjadało słodyczy, ponieważ powoduje to gwałtowny wzrost poziomu cukru we krwi. Jeśli dziecko zjadło lub wypiło coś dodatkowego, poinformuj o tym rodziców. Pomoże im to dostosować dawkę insuliny.
Warto wiedzieć:
Dalsze informacje dla wychowawców i nauczycieli można znaleźć również na stronie Arbeitsgemeinschaft Pädiatrischer Diabetologen e. V. (linki w języku niemieckim) (Stowarzyszenie Diabetologów Dziecięcych).
- Wysiłek fizyczny lub niedostateczne spożycie pokarmu może prowadzić do hipoglikemii. Jeśli dziecko poci się, drży, jest drażliwe lub zdezorientowane, mogą to być jej pierwsze oznaki. W najgorszym przypadku dziecko może stracić przytomność.
- W przypadku hipoglikemii dziecko musi zjeść określoną ilość dekstrozy lub wypić np. sok owocowy. Należy pamiętać, że dziecko może jeść lub pić i mierzyć poziom cukru we krwi w dowolnym momencie podczas zajęć. Dotyczy to również zajęć wychowania fizycznego. Jeśli hipoglikemia występuje często, należy o tym poinformować rodziców.
- W nagłych wypadkach należy znać numer telefonu rodziców, diabetologa prowadzącego leczenie dziecka oraz najbliższego szpitala. Jeśli dziecko straci przytomność, należy wezwać lekarza pogotowia. Należy go poinformować, że dziecko ma cukrzycę typu 1 i obecnie doświadcza ciężkiej hipoglikemii.
- W nagłych wypadkach nawet laicy medyczni mogą, za pomocą zestawu do wstrzykiwania glukagonu, zakończyć ciężką hipoglikemię, której towarzyszy utrata przytomności. Należy poprosić rodzica o wyjaśnienie sposobu użycia strzykawki ratunkowej. Następnie, należy podać dziecku dekstrozę lub sok owocowy i powiadomić rodziców lub lekarza.
Kto jest odpowiedzialny za przekazywanie informacji na temat cukrzycy przedszkolom i szkołom?
Przede wszystkim, to rodzice informują wychowawców i nauczycieli o tym, na co należy zwrócić uwagę u dziecka z cukrzycą.
Praktyczne szkolenie prowadzone przez specjalistów w dziedzinie cukrzycy może dostarczyć personelowi edukacyjnemu i nauczycielom podstawowej wiedzy na temat cukrzycy typu 1. Dają poczucie bezpieczeństwa w postępowaniu z dziećmi chorymi na cukrzycę. W Niemczech nie ma obecnie zorganizowanych szkoleń tego rodzaju, a ich finansowanie nie jest wystarczające.
Do tej pory, szkolenia przeprowadzali specjaliści diabetolodzy, grupy samopomocy diabetologicznej, specjaliści z urzędu ds. zdrowia lub rodzice dzieci dotkniętych chorobą. Są one finansowane m. in. przez kasę chorych, urząd ds. zdrowia, placówki, rodziców lub inne podmioty ponoszące koszty.
Istnieją jednak pierwsze próby włączenia zorganizowanych seminariów do regularnych szkoleń dla wychowawców i nauczycieli, np. w Nadrenii-Palatynacie.
Ponadto istnieją projekty grup samopomocowych, takie jak „Cukrzyca w szkole” (Linki w języku niemieckim), które mają na celu edukację wychowawców i nauczycieli w zakresie postępowania z cukrzycą u dzieci.
Warto wiedzieć:
Stowarzyszenie Diabetyków w Bawarii oferuje około 2-godzinne szkolenie dla wychowawców i nauczycieli (DiaFoPaed) (Linki w języku niemieckim).
W ramach projektu „DIAschulisch – Bez lęku przed cukrzycą w przedszkolu i szkole” (Linki w języku niemieckim), Stowarzyszenie Diabetyków w Badenii- Wirtembergii organizuje warsztaty dla edukatorów i nauczycieli.
Kto ponosi odpowiedzialność, jeśli dziecku coś się stanie?
Wychowawcy i nauczyciele nie muszą się obawiać, że zostaną pociągnięci do odpowiedzialności, jeśli działanie związane z leczeniem będzie nieprawidłowe. Nie są oni zobowiązani do wykonywania zastrzyków, ale mogą to robić na zasadzie dobrowolności.
W odniesieniu do środków medycznych, które rodzice przekazują do przedszkola lub szkoły, obowiązują przepisy dotyczące ustawowego ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków. W przypadku świadczenia pomocy medycznej przez kadrę nauczycielską należy zawrzeć z rodzicami pisemną umowę na podstawie prawa prywatnego. W przypadku np. nieprawidłowo podanej insuliny odpowiedzialności nie ponoszą ani władze przedszkola i szkoły, ani osoba, która postąpiła nieprawidłowo.
W sytuacji nadzwyczajnej jest inaczej: każda osoba jest zobowiązana do udzielenia pierwszej pomocy. Każdy, kto nie udzieli pierwszej pomocy, podlega odpowiedzialności karnej. Atak cukrzycowy występuje np. w przypadku ciężkiej hipoglikemii lub hiperglikemii.
Dzieci z cukrzycą typu 1 mogą brać udział w zajęciach lub zawodach sportowych. Również w tym przypadku są one tak samo sprawne jak dzieci zdrowe. Jednak ćwiczenia obniżają poziom cukru we krwi. Młodzi pacjenci muszą więc zmniejszyć dawkę insuliny lub zjeść wcześniej dodatkową porcję węglowodanów. Rodzice powinni wcześniej ustalić z diabetologiem, w jaki sposób należy dostosować leczenie przy uprawianiu sportu. Opiekun musi o tym wiedzieć i powinien zawsze mieć pod ręką dekstrozę w razie nagłego wypadku.
Dzieci mają prawo przerwać zajęcia sportowe, jeśli same uznają to za konieczne. Należy pozwolić im jeść i pić w dowolnym czasie podczas zajęć wychowania fizycznego.
Jeśli wychowanie fizyczne zostanie niespodziewanie przełożone, dzieci z cukrzycą typu 1 muszą mieć możliwość wcześniejszego zjedzenia posiłku. Pomoże to zapobiec hipoglikemii. Podczas dłuższych zajęć lub spacerów konieczne mogą być krótkie przerwy na dodatkowe przekąski. Ważne jest, aby zabrać ze sobą wystarczającą ilość jedzenia, a także szybko przyswajalnych słodkich pokarmów, takich jak żelki lub dekstroza.
Jeśli poziom glukozy we krwi przekracza 250 mg/dl (13,9 mmol/l), należy zrezygnować z zajęć sportowych. Tak wysokie wartości wskazują na niedobór insuliny, które powoduje wzrost poziomu glukozy we krwi. Konsekwencją może być niebezpieczne zaburzenie metaboliczne. Co należy zrobić? Przede wszystkim należy wykonać test ketonowy. Jeśli wynik badania jest prawidłowy, a poziom cukru we krwi spada, dziecko może być zdolne do uprawiania sportu. Zwykle dla każdego dziecka obowiązują indywidualne instrukcje dotyczące wychowania fizycznego.
Tutaj można dowiedzieć się więcej o cukrzycy typu 1 i sporcie!
Przed wyjazdem rodzice powinni porozmawiać z nauczycielem, który będzie towarzyszył dziecku. Podczas wycieczek i wyjazdów szkolnych dzieci z cukrzycą typu 1 potrzebują nieco więcej uwagi. Rodzic lub nauczyciel powinien dopilnować, aby dziecko przestrzegało pór posiłków i podawania insuliny. Dzieci chorujące na cukrzycę typu 1 nie powinny też zamieniać się jedzeniem z rówieśnikami ani jeść zbyt wielu słodyczy. Ważne jest, aby opiekun zawsze miał przy sobie dekstrozę w razie nagłego wypadku.
Podczas aktywności, do których dziecko nie jest przyzwyczajone, takich jak długie wędrówki lub całodniowa jazda na nartach, konieczna może być zmiana leczenia. Plan dnia należy omówić z rodzicami i dzieckiem najpóźniej dzień wcześniej. Konieczne jest odpowiednie dostosowanie dawki insuliny i diety.
W przypadku młodszych dzieci lub kilkudniowych wycieczek wskazane może być, aby dziecku towarzyszył rodzic.
Warto wiedzieć:
Jeśli to konieczne, dzieciom chorym na cukrzycę przysługuje prawo do osoby towarzyszącej, która będzie z nimi uczestniczyć w wycieczkach lub obozach szkolnych. Osoby zajmujące się pomocą dzieciom z cukrzycą można znaleźć na przykład w programie FUGE (linki w języku niemieckim).
Źródła:
Arbeitsgemeinschaft für Pädiatrische Diabetologie: Kinder mit Diabetes im Kindergarten. 9. Auflage. 2019
Arbeitsgemeinschaft für Pädiatrische Diabetologie: Kinder mit Diabetes in der Schule. 9. Auflage. 2019
Deutsche Diabetes Gesellschaft et al.: S3-Leitlinie Diagnostik, Therapie und Verlaufskontrolle des Diabetes mellitus im Kindes- und Jugendalter. Langfassung. 2015
Deutsche Diabetes Hilfe: Für Erzieher und Lehrer: Was in Kindergarten und Schule beachtet werden sollte. (Letzter Abruf: 15.10.2019)
Diabetes in der Schule: Rechte und Pflichten (Letzter Abruf: 15.10.2019)
Diabetes und Recht: Kinder mit Diabetes haben Anspruch auf Begleitperson in Schule und Kindergarten. (Letzter Abruf: 15.10.2019)
Gutzweiler, R. F. et al.: Evaluation eines Pilotprojekts zur strukturierten Fortbildung pädagogischer Fach- und Lehrkräfte im Umgang mit Typ-1-Diabetes bei Kindern und Jugendlichen. In Diabetologie, 2019, 14: 124-131
Stan: 02.08.2021