Diagnostyka cukrzycy typu 2
Wsparcie naukowe: dr Yanislava Karusheva
U osób z cukrzycą typu 2, poziom cukru we krwi (stężenie glukozy we krwi) jest podwyższony. Dostępnych jest kilka opcji diagnozowania cukrzycy. Niemieckie i Amerykańskie Towarzystwo Diabetologiczne wymieniają 4 metody ustalania diagnozy:
- wartość HbA1c (długoterminowa wartość stężenia glukozy we krwi)
- poziom glukozy we krwi na czczo
- 2-godzinna wartość stężenia glukozy we krwi po doustnym teście tolerancji glukozy z 75 gramami glukozy (oGTT)
- sporadyczne stężenie glukozy we krwi

Wartość HbA1c
Wartość HbA1c, znana również jako długoterminowa wartość stężenia glukozy we krwi, opisuje średnie stężenie glukozy we krwi w ciągu ostatnich 8–12 tygodni. Wartość tę można określić na podstawie próbki krwi. Pacjenci przystępujący do tego badania nie muszą być na czczo.
Jeśli wartość HbA1c jest większa lub równa 6,5% (48 mmol/mol), oznacza to cukrzycę.
Z drugiej strony, jeśli wartość HbA1c jest niższa niż 5,7% (39 mmol/mol), chorobę można wykluczyć. Jeśli wartość HbA1c leży pomiędzy tymi wartościami granicznymi, lekarze przeprowadzają dalsze pomiary stężenia glukozy we krwi na czczo i 2-godzinną wartość stężenia glukozy we krwi oGTT (oGTT = test doustnego obciążenia glukozą).
Poziom glukozy we krwi na czczo
Poziom glukozy we krwi na czczo w osoczu krwi żylnej jest określany przez pobranie krwi rano, po co najmniej 8-godzinnym okresie postu.
Cukrzyca występuje, gdy poziom glukozy we krwi na czczo wynosi 126 mg/dl (7,0 mmol/l) lub więcej. Odczyt pomiędzy 100 mg/dl (5,6 mmol/l) i 125 mg/dl (6,9 mmol/l) wskazuje na zaburzoną tolerancję glukozy na czczo, zwaną również stanem przedcukrzycowym. Aby to wyjaśnić, lekarze zazwyczaj wykonują test doustnego obciążenia glukozą.
Warto wiedzieć:
Zaburzona tolerancja glukozy na czczo, zwana również stanem przedcukrzycowym, jest możliwym prekursorem cukrzycy.
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) i wiele innych towarzystw diabetologicznych ustaliło próg dla zaburzonej tolerancji glukozy na czczo lub stanu przedcukrzycowego nieco wyżej – na poziomie 110 mg/dl (6,1 mmol/l).
Test doustnego obciążenia glukozą (oGTT)
Test doustnego obciążenia glukozą (oGTT) służy do sprawdzenia poziomu cukru we krwi i jest przeprowadzany w przypadku podejrzenia cukrzycy. Pokazuje, jak dobrze cukier z pożywienia może być wchłaniany do komórek ciała. W przypadku normalnego stanu metabolicznego spożycie węglowodanów prowadzi do wzrostu stężenia glukozy we krwi, co stymuluje uwalnianie insuliny z trzustki. Insulina powoduje, że cukier jest wchłaniany do komórek ciała, co z kolei powoduje gwałtowny spadek poziomu cukru we krwi. W przypadku cukrzycy typu 2 trzustka wydziela zbyt mało insuliny lub wydzielana insulina nie działa prawidłowo na komórki organizmu. Prowadzi to do większego i bardziej długotrwałego wzrostu poziomu cukru we krwi.
- Badanie oGTT odbywa się w pozycji siedzącej lub leżącej. Nie należy jeść ani palić przez 8–12 godzin przed badaniem.
- Przez 3 dni przed wykonaniem badania oGTT należy stosować dietę wysokowęglowodanową (co najmniej 150 g węglowodanów dziennie).
- Na początku badania (punkt czasowy 0), wypija się w czasie 5 minut wstępnie przygotowany roztwór glukozy zawierający 75 gramów glukozy. Podczas 2-godzinnego okresu pomiaru, krew jest pobierana w punktach czasowych 0 i 120 minut w celu określenia poziomu cukru we krwi.
Prawidłowa tolerancja glukozy jest definiowana przez pomiar poziomu glukozy we krwi na czczo (punkt czasowy 0) poniżej 100 mg/dl (poniżej 5,6 mmol/l) i 2-godzinną wartość stężenia glukozy we krwi oGTT poniżej 140 mg/dl (poniżej 7,8 mmol/l), w osoczu żylnym. Stężenia glukozy we krwi na czczo większe lub równe 126 mg/dl (7,0 mmol/l) lub wartości 2-godzinnego testu oGTT większe lub równe 200 mg/dl (11,1 mmol/l) wskazują na cukrzycę.
Osoby, u których poziom cukru we krwi przekracza normalną tolerancję glukozy, ale nie zdiagnozowano u nich cukrzycy, są w grupie zwiększonego ryzyka rozwoju cukrzycy. Ten okres przejściowy jest nazywany stanem przedcukrzycowym i obejmuje zaburzoną tolerancję glukozy na czczo (stężenie glukozy we krwi na czczo większe lub równe 100 mg/dl (większe lub równe 5,6 mmol/l) i mniejsze niż 126 mg/dl (mniejsze niż 7,0 mmol/l)) oraz zaburzoną tolerancję glukozy (2-godzinny oGTT: wynik większy niż lub równy 140 mg/dl (większy niż lub równy 7,8 mmol/l) i mniejszy niż 200 mg/dl (mniejszy niż 11,1 mmol/l)).
Sporadyczne stężenie glukozy we krwi
Jeśli pacjenci już wykazują objawy cukrzycy, takie jak zwiększone wydalanie moczu lub zwiększone uczucie pragnienia i osłabienie, określenie sporadycznego stężenia glukozy w osoczu żylnym może stanowić kryterium diagnostyczne dla cukrzycy.
Poziom cukru we krwi w stanie nie na czczo wynoszący 200 mg/dl (11,1 mmol/l) lub wyższy wskazuje na obecność cukrzycy. Diagnoza powinna być dodatkowo potwierdzona przez oznaczenie glukozy we krwi na czczo lub przy pomocy badania oGTT.
Źródła:
American Diabetes Association: Standards of Medical Care in Diabetes - 2019. In: Diabetes Care, 2019, 42: S1-S193
Nauck, M. et al.: Definition, Klassifikation und Diagnostik des Diabetes mellitus. In: Diabetologie, 2017, 12: S94-S100
Stan: 04.12.2019