W jaki sposób jest diagnozowana cukrzyca typu 2?
Wsparcie naukowe: dr Oana Patricia Zaharia
Z reguły cukrzyca typu 2 rozwija się podstępnie przez wiele lat – często bezobjawowo. W związku z tym do postawienia diagnozy często dochodzi przypadkowo w ramach badań kontrolnych lub z powodu powikłań związanych z cukrzycą.
W celu zdiagnozowania cukrzycy typu 2 wykorzystywane są różne parametry: poza określeniem długoterminowej wartości stężenia glukozy we krwi (HbA1c), glukozy we krwi na czczo lub sporadycznego stężenia glukozy we krwi, można również przeprowadzić test doustnego obciążenia glukozą (oGTT).
Poniżej prezentujemy różne kryteria diagnostyczne i udzielamy wskazówek oraz porad na okres po rozpoznaniu choroby.
Cukrzyca typu 2 nie rozwija się z dnia na dzień: Choroba metaboliczna rozwija się przez wiele lat, przy czym komórki ciała nie reagują już tak wrażliwie na insulinę (insulinooporność). Insulina jest potrzebna, aby umożliwić wchłanianie cukru (glukozy) z pożywienia do komórek ciała i wykorzystywania go jako źródła energii. Ponadto z czasem produkcja insuliny w trzustce spada. Prowadzi to do podwyższonego poziomu glukozy we krwi, który długofalowo jest szkodliwy dla zdrowia.
Więcej informacji na temat rozwoju cukrzycy typu 2 i jej ewentualnych przyczyn można znaleźć tutaj.
Stopniowo postępujący rozwój cukrzycy typu 2 początkowo często przebiega bezobjawowo lub towarzyszą mu nietypowe objawy, które zwykle są błędnie interpretowane lub pozostają niezauważone. W przypadku bardzo wysokich wartości glukozy we krwi u osób z cukrzycą typu 2 mogą występować również wzmożone pragnienie i częste oddawanie moczu.
Tutaj można znaleźć obszerne zestawienie możliwych objawów cukrzycy typu 2.
Spis treści
- Jakie są możliwości zdiagnozowania cukrzycy typu 2?
- Glukoza we krwi na czczo
- Sporadyczne stężenie glukozy we krwi
- HbA1c (długoterminowa wartość stężenia glukozy we krwi)
- Test doustnego obciążenia glukozą (oGTT)
- Co się dzieje po postawieniu diagnozy?
- Wskazówki dotyczące okresu po rozpoznaniu cukrzycy typu 2
1. Jakie są możliwości zdiagnozowania cukrzycy typu 2?
U osób z cukrzycą typu 2 poziom glukozy we krwi jest podwyższony. Podejrzenie wystąpienia cukrzycy typu 2 zachodzi, jeśli
- występują powikłania związane z cukrzycą.
- występują typowe objawy cukrzycy, takie jak wzmożone pragnienie i częste oddawanie moczu.
- dokonano pomiaru nieprawidłowej wartości cukru we krwi, na przykład w ramach badania kontrolnego.
Okazją do sprawdzenia poziomu glukozy we krwi może być również nieprawidłowy wynik Niemieckiego Testu Poziomu Ryzyka Zachorowania na Cukrzycę (Deutschen Diabetes-Risiko-Tests®) lub ankieta zdrowotna dotycząca CUKRZYCY (FINDRISK) (Strony w języku niemieckim). Ponadto klikając w linki można przeprowadzić te badania anonimowo w domu.
Rozpoznanie cukrzycy odbywa się na podstawie poniższych wartości pomiarowych próbki krwi:
- glukoza we krwi na czczo
- sporadyczne stężenie glukozy we krwi
- HbA1c (długoterminowa wartość stężenia glukozy we krwi)
Aby potwierdzić rozpoznanie cukrzycy, konieczny jest kolejny aktualny pomiar (co najmniej 2 wartości). Wyjątek stanowi występowanie typowych objawów choroby.
W przypadku sprzecznych wyników lub wartości wskazujących na podwyższone ryzyko zachorowania na cukrzycę, należy wykonać dodatkowy pomiar lub określić wartość 2-godzinnego stężenia cukru we krwi po przeprowadzeniu testu doustnego obciążenia glukozą (oGTT).
2. Glukoza we krwi na czczo
Poziom glukozy we krwi na czczo w osoczu krwi żylnej jest określane przez pobranie krwi rano, po co najmniej 8-godzinnym (maksymalnie 12-godzinnym) okresie postu.
Za „prawidłowe” uznawane są wartości glukozy we krwi na czczo poniżej 100 mg/dl (5,6 mmol/l). Wartości glukozy we krwi na czczo wynoszące 126 mg/dl (7,0 mmol/l) lub wyższe wskazują na obecność cukrzycy.
Jeśli zmierzona wartość wynosi od 100 mg/dl (5,6 mmol/l) do 125 mg/dl (6,9 mmol/l), istnieje podwyższone ryzyko zachorowania na cukrzycę: występuje tak zwany „zaburzony lub nieprawidłowy poziom glukozy na czczo”, nazywany również stanem przedcukrzycowym. W celu potwierdzenia wykonuje się często test doustnego obciążenia glukozą (oGTT).
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) i wiele innych towarzystw diabetologicznych ustaliło próg dla zaburzonego stężenia glukozy na czczo lub stanu przedcukrzycowego nieco wyżej – na poziomie 110 mg/dl (6,1 mmol/l).
Warto wiedzieć:
W przypadku stanu przedcukrzycowego chodzi o wstępne stadium cukrzycy typu 2. Stężenie glukozy we krwi jest już podwyższone, ale jeszcze nie na tyle wysokie, aby specjaliści mówili o cukrzycy typu 2. Stan przedcukrzycowy często określany jest jako „zaburzony lub nieprawidłowy poziom glukozy we krwi na czczo” (ang. impaired fasting glucose, IFG) lub „zaburzona tolerancja glukozy” (ang. impaired glucose tolerance, IGT).
3. Sporadyczne stężenie glukozy we krwi
Jeśli przy typowych objawach cukrzycy występują np. wzmożone pragnienie, częste oddawanie moczu i/lub utrzymujące się zmęczenie, sporadyczne stężenie glukozy we krwi w osoczu krwi żylnej może stanowić również kryterium diagnostyczne cukrzycy.
Wartość glukozy we krwi na czczo wynosząca 200 mg/dl (11,1 mmol/l) lub wyższa wskazuje na cukrzycę. Diagnoza powinna być dodatkowo potwierdzona przez oznaczenie glukozy we krwi na czczo lub przy pomocy testu doustnego obciążenia glukozą (oGTT).
Określenie sporadycznego stężenia glukozy we krwi nie jest odpowiednie w celu wykluczenia rozpoznania cukrzycy.
4. HbA1c (długoterminowa wartość stężenia glukozy we krwi)
Wartość HbA1c, znana również jako długoterminowa wartość stężenia glukozy we krwi, opisuje średnie stężenie glukozy we krwi w ciągu ostatnich 8–12 tygodni. „Hb” oznacza czerwony barwnik krwi – hemoglobinę – znajdujący się w czerwonych krwinkach. Cukier (glukoza) wchłaniany z pożywienia wiąże się z tym barwnikiem we krwi. Im wyższy poziom glukozy we krwi, tym więcej cukru się wiąże.
HbA1c można określić na podstawie próbki krwi. Nie ma konieczności przeprowadzania pomiaru na czczo.
Dla wartości HbA1c obowiązują następujące normy:
- poniżej 5,7 procent (39 mmol/mol): brak cukrzycy
- 6,5 procent (48 mmol/mol) lub więcej: cukrzyca
Jeśli wartość HbA1c mieści się w powyższych granicach, istnieje podwyższone ryzyko zachorowania na cukrzycę. W celu potwierdzenia konieczne jest często wykonywanie pomiaru glukozy we krwi na czczo i/lub 2-godzinny pomiar glukozy we krwi w teście doustnego obciążenia glukozą (oGTT).
Na wartość HbA1c może wpływać wiele czynników, które prowadzą do „nieprawidłowo” wysokich lub „nieprawidłowo” niskich wartości. Na przykład HbA1c wzrasta wraz z wiekiem. Ogranicza to wiarygodność wartości HbA1c wykorzystywanej do rozpoznawania cukrzycy – w szczególności w przypadku wartości zbliżonych do diagnostycznych wartości granicznych – od 60. roku życia.
5. Test doustnego obciążenia glukozą (oGTT)
Test doustnego obciążenia glukozą (oGTT) służy do sprawdzenia poziomu cukru we krwi i jest przeprowadzany w przypadku podejrzenia cukrzycy typu 2. Pokazuje, jak dobrze cukier (glukoza) z pożywienia może być wchłaniany do komórek ciała.
Przeprowadzanie testu doustnego obciążenia glukozą:
- Badanie oGTT przeprowadza się rano w pozycji siedzącej lub leżącej. W okresie od 8 do 12 godzin przed testem nie można spożywać żadnych posiłków lub alkoholu ani palić tytoniu – zasada ta obowiązuje również podczas przeprowadzania testu oGTT. Przed badaniem nie można również spożywać napojów zawierających węglowodany, np. soków owocowych.
- Co najmniej przez 3 dni przed wykonaniem badania oGTT należy stosować dietę wysokowęglowodanową (co najmniej 150 g węglowodanów dziennie).
- Na początku badania (punkt czasowy 0), wypija się w czasie 5 minut wstępnie przygotowany roztwór cukru zawierający 75 gramów glukozy.
- Podczas 2-godzinnego okresu pomiaru, krew jest pobierana w punktach czasowych 0 i 120 minut w celu określenia stężenia glukozy we krwi.
Prawidłowa tolerancja glukozy jest definiowana przez pomiar poziomu glukozy we krwi na czczo (punkt czasowy 0) poniżej 100 mg/dl (5,6 mmol/l) i 2-godzinną wartość stężenia glukozy we krwi oGTT poniżej 140 mg/dl (7,8 mmol/l), w osoczu żylnym. Wartości glukozy we krwi na czczo od 126 mg/dl (7,0 mmol/l) i wyższe lub wartości glukozy we krwi podczas 2-godzinnego testu od 200 mg/dl (11,1 mmol/l) i wyższe wskazują na cukrzycę.
Osoby, u których poziom cukru we krwi przekracza normalną tolerancję glukozy, ale nie zdiagnozowano u nich cukrzycy, są w grupie zwiększonego ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2. Ten pośredni zakres wartości jest określany jako stan przedcukrzycowy i obejmuje
- zaburzony poziom glukozy na czczo: poziom cukru we krwi na czczo wynoszący powyżej lub równy 100 mg/dl (5,6 mmol/l) i poniżej 126 mg/dl (7,0 mmol/l) oraz
- zaburzoną tolerancję glukozy: poziom cukru we krwi podczas 2-godzinnego testu oGTT wynoszący powyżej lub równy 140 mg/dl (7,8 mmol/l) i poniżej 200 mg/dl (11,1 mmol/l).
6. Co się dzieje po postawieniu diagnozy?
Cukrzyca typu 2 to choroba, którą należy traktować poważnie i która wiąże się z koniecznością wprowadzenia pewnych zmian. Utrzymujący się przez dłuższy czas podwyższony poziom cukru we krwi może prowadzić do uszkodzenia naczyń krwionośnych, narządów i nerwów. Wczesne rozpoznanie cukrzycy i jej leczenie jest ważne, aby zapobiec ewentualnym powikłaniom lub przynajmniej opóźnić ich postęp.
Istnieje wiele możliwości, aby opanować cukrzycę typu 2: Często na początku wystarczy odpowiednie dostosowanie trybu życia. Dzięki zrównoważonemu odżywianiu, regularnej aktywności fizycznej i redukcji masy ciała, można obniżyć poziom glukozy we krwi i ograniczyć następstwa zdrowotne.
W zależności od wartości poziomu cukru we krwi i zaawansowania cukrzycy typu 2, konieczne może być zastosowanie leków obniżających stężenie glukozy we krwi, tzw. doustnych leków przeciwcukrzycowych lub zastrzyków z insuliny.
Wspólnie ze swoim lekarzem lub zespołem diabetologicznym ustal indywidualny plan leczenia oraz indywidualne cele terapii. Ponadto dowiedz się, jakie czynniki wpływają na poziom glukozy we krwi i na co należy uważać.
Więcej informacji na temat codziennego życia z cukrzycą typu 2 można znaleźć tutaj.
7. Wskazówki dotyczące okresu po rozpoznaniu cukrzycy typu 2
Dowiedz się więcej!
Aby móc leczyć chorobę, należy wiedzieć, w jaki sposób dochodzi do rozwoju cukrzycy typu 2 i jakie czynniki wpływają na poziom glukozy we krwi oraz przebieg choroby. Na stronie diabinfo.de można znaleźć informacje na temat obrazu choroby, zrównoważonego odżywiania oraz możliwości leczenia.
Ponadto nie obawiaj się zadawać swojemu lekarzowi pytań lub rozmawiać z nim bezpośrednio na temat swoich wątpliwości. Również wymiana doświadczeń z innymi osobami chorymi na cukrzycę, np. w ramach grup samopomocowych, może pomóc w akceptacji choroby i odpowiednio szybko przynieść odpowiedzi na pojawiające się pytania.
Skonsultuj się ze swoim lekarzem!
Zrównoważone odżywianie i odpowiednia ilość ruchu stanowią podstawę leczenia cukrzycy typu 2. Ponadto w Niemczech osoby cierpiące na tę chorobę mają do dyspozycji szereg leków obniżających stężenie glukozy we krwi i insulin.
Wspólnie z lekarzem lub zespołem diabetologicznym porozmawiaj na temat różnych możliwości leczenia i określ indywidualny cel terapii.
Wszystko, co warto wiedzieć na temat leczenia cukrzycy typu 2, można znaleźć tutaj.
Weź udział w szkoleniu na temat cukrzycy!
Szkolenie to praktyczne kształcenie skierowane do osób z cukrzycą, które pomaga w samodzielnym pokonywaniu tej choroby w życiu codziennym. Wspólnie z innymi osobami cierpiącymi na cukrzycę zdobywasz cenną wiedzę na temat choroby od specjalistów i możesz zadawać indywidualne pytania.
Szkolenia mogą stanowić wsparcie podczas wprowadzania zmian trybu życia i przyczyniać się do podwyższenia jego jakości. Jednocześnie podczas szkoleń można nauczyć się tego, w jaki sposób zapobiegać ostrym sytuacjom kryzysowym i powikłaniom.
Regularnie badaj się pod kątem powikłań!
Do powikłań związanych z cukrzycą może dojść już nawet przed faktycznym wystąpieniem cukrzycy typu 2. Po postawieniu diagnozy przebadaj się pod kątem powikłań i regularnie poddawaj się kontrolom lekarskim. Zaliczają się do nich np. badania nerwów, stóp, nerek, oczu, naczyń krwionośnych i czynników psychicznych.
Tutaj można znaleźć różne informacje dotyczące powikłań związanych z cukrzycą.
Znajdź wsparcie i wymień się doświadczeniami z innymi osobami dotkniętymi chorobą!
Rozpoznanie cukrzycy typu 2 oraz związane z tym pytania i obawy mogą być bardzo przytłaczające i obciążające, w szczególności na początku. W grupach samopomocowych można wymieniać się doświadczeniami z innymi osobami chorymi na cukrzycę. Sportowe grupy mogą być pomocne, aby zwiększyć poziom swojej motywacji i zachęcić do bardziej aktywnego spędzania życia codziennego. Doradztwo żywieniowe może być również pomocne w przypadku zmiany sposobu odżywiania.
Zacznij wykonywać swoje nowe codzienne zadania!
Zmiana trybu życia w ukierunkowana na regularną aktywność fizyczną oraz zdrowe i zrównoważone odżywianie stanowi podstawową terapię cukrzycy typu 2. Czasami na początku wystarczające są niewielkie zmiany. Najważniejsze, aby zacząć!
Poniżej można znaleźć przydatne informacje dotyczące życia codziennego z cukrzycą typu 2:
- Motywacja i psychika
- Odżywianie
- Ruch
- Wpływ stresu na wartość stężenia glukozy we krwi
Źródła:
American Diabetes Association: Standards of Care in Diabetes – 2023. In: Diabetes Care, 2023, 46: S1-S291
Bundesärztekammer et al.: Nationale Versorgungsleitlinie Typ-2-Diabetes. Langfassung. Version 3.0. 2023
Harreiter, J. et al.: Diabetes mellitus – Definition, Klassifikation, Diagnose, Screening und Prävention (Update 2023). In: Wien Klein Wochenschr, 2023, 135: S7-S17
Landgraf, R. et al.: Definition, Klassifikation, Diagnostik und Differenzialdiagnostik des Diabetes mellitus: Update 2022. In: Diabetologie, 2022, 17: S98-S110
Stan: 29.12.2023
