Czym jest insulinooporność?

1. Jak rozwija się insulinooporność?
2. Co zwiększa ryzyko wystąpienia insulinooporności?
3. W jaki sposób objawia się insulinooporność i w jaki sposób jest diagnozowana?
4. W jaki sposób można zapobiegać insulinooporności?
5. Jakie są zagrożenia dla zdrowia związane z insulinoopornością?
6. Dlaczego insulinooporność może prowadzić do cukrzycy typu 2?
7. W jaki sposób może być leczona insulinooporność i czy jest ona uleczalna?

Sama insulinooporność nie wywołuje żadnych objawów i dlatego często pozostaje nierozpoznana przez długi czas. Osłabiona wrażliwość na insulinę najczęściej jest zauważana dopiero wtedy, gdy dojdzie już do niebezpiecznych następstw lub zostanie stwierdzony wielokrotnie podwyższony poziom glukozy we krwi. Rozwój podwyższonego poziomu glukozy we krwi z insulinooporności może potrwać nawet dekady. W tym czasie osoby dotknięte chorobą często nie zauważają, że ich metabolizm cukrów ulega zmianie.

Istnieją pewne cechy mogące wskazywać na insulinooporność. Nie oznacza to jednak, że wiążą się one z insulinoopornością. Do tych cech należą:

• Podwyższone wartości trójglcerydów we krwi
• Obniżone wartości stężenia cholesterolu HDL we krwi
• Nadciśnienie tętnicze
• Nadwaga w okolicy brzucha („zbyt dużo tłuszczu na brzuchu”)
• Podwyższony poziom cukru we krwi
• Cukrzyca typu 2 stwierdzona w rodzinie (rodzice lub rodzeństwo)

Im więcej tego rodzaju cech występuje, tym bardziej prawdopodobne jest występowanie insulinooporności.

Prostym sposobem na określenie insulinooporności jest obliczenie wskaźnika HOMA (HOMA = homeostasis model assessment). Wartości insuliny i glukozy mierzone na czczo we krwi (w jednostce mmol/l) są wzajemnie kompensowane za pomocą równania matematycznego. Jeśli wskaźnik HOMA przekroczy określoną wartość, wówczas insulinooporność jest prawdopodobna. Wskaźnik HOMA nadaje się przede wszystkim do określania insulinooporności we wczesnych i średniozaawansowanych stadiach. Jeśli komórki produkujące insulinę w trzustce są już wyczerpane, wskaźnik HOMA nie ma już żadnej przydatnej wartości dla insulinooporności.

O insulinooporności świadczy również podwyższony poziom nienaruszonej proinsuliny we krwi. Proinsulina jest wstępnym stadium insuliny. Zwykle dochodzi do całkowitej przemiany proinsuliny w insulinę w taki sposób, że jedynie najmniejsze ilości proinsuliny we krwi są możliwe do wykrycia. Jeśli w przypadku insulinooporności trzustka zwiększa produkcję insuliny, wówczas może dojść do sytuacji, w której proinsulina może zostać tylko częściowo przekształcona w insulinę i może pojawić się we krwi w większych ilościach.

Dokładne określenie działania insuliny jest bardzo czasochłonne i przeprowadzane jedynie w wyspecjalizowanych ośrodkach diabetologicznych, najczęściej wyłącznie w ramach badań. Stosowana jest tak zwana technika CLAMP. Polega ona na podawaniu określonej ilości insuliny i zmiennej ilości glukozy dożylnie, bezpośrednio do żylnego naczynia krwionośnego, do momentu osiągnięcia prawidłowego poziomu glukozy we krwi. Im więcej glukozy można podać przy stałej dawce insuliny, tym lepsze jest działanie insuliny i mniejsza insulinooporność.

Określone nawyki związane ze stylem życia sprzyjają insulinooporności. Dobra wiadomość: Odwrotnie, zmiany we własnych nawykach związanych ze stylem życia mogą przyczynić się do poprawy wrażliwości komórek organizmu na insulinę. W ten sposób można zapobiegać insulinooporności lub zredukować już istniejącą. Skutecznymi działaniami są regularne ćwiczenia fizyczne, redukcja wagi w przypadku nadwagi (szczególnie w okolicy brzucha) i odpowiednie dostosowanie nawyków żywieniowych.

Insulinooporność często idzie w parze w nadciśnieniem tętniczym, dyslipidemią, nadwagą i podwyższonym poziomem cukru we krwi. W takim przypadku eksperci mówią o zespole metabolicznym.

Insulinooporność jest nie tylko istotną przyczyną cukrzycy typu 2. Zmniejszona odpowiedź komórek organizmu na hormon insuliny może również sprzyjać nadciśnieniu tętniczemu i przedwczesnym uszkodzeniom naczyń krwionośnych. Ewentualnymi długoterminowymi konsekwencjami są choroby naczyniowe, uszkodzenia nerwów, nerek, zawał serca i udar. Tym bardziej istotne jest wczesne rozpoznanie insulinooporności i przeciwdziałanie jej.

Insulinooporność jest jedną z głównych przyczyn cukrzycy typu 2. Zanim cukrzyca typu 2 zostanie rozpoznana, najczęściej występuje ona już od wielu lat a nawet dekad.

W przypadku insulooporności odpowiedzi komórki organizmu na sygnały hormonu są obniżone. Trzustka reaguje na to podwyższoną produkcją insuliny. Dzięki temu przez pewien czas istnieje możliwość kompensacji ograniczonego działania insuliny. Jednak organizm potrzebuje większej ilości insuliny, aby osiągnąć porównywalny stopień oddziaływania, jak w przypadku osób zdrowych metabolicznie. W pewnym momencie trzustka osiąga granicę swojej wydolności i nie jest w stanie produkować dłużej wystarczającej ilości insuliny.

W przypadku, gdy działanie insuliny spada lub trzustka produkuje jej mniejszą ilość, mówi się o niedoborze insuliny. Skutkiem jest coraz bardziej ograniczony transport cukru (np. z pożywienia) do komórek, aby tam był do dyspozycji jako dostawca energii. Zamiast tego cukier (glukoza) pozostaje we krwi z poziom cukru spada. Początkowo poziom cukru we krwi jest podwyższony jedynie po spożyciu pokarmu, jednak później utrwala się: Występuje cukrzyca typu 2.