Pokaż główną treść

Jak leczy się cukrzycę ciężarnych?

Wsparcie naukowe: dr hab. Sandra Hummel

W przypadku cukrzycy ciężarnych nieznacznie wzrasta ryzyko wystąpienia pewnych komplikacji porodowych. W większości przypadków jednak zmiana diety i dostosowane do ciąży ćwiczenia fizyczne wystarczają, aby zmniejszyć ryzyko i wystarczająco obniżyć poziom glukozy we krwi. Pomocne w tym zakresie może być doradztwo żywieniowe. Dzięki temu pożywienie zawiera wszystko, czego potrzebuje matka i dziecko. Zrównoważona dieta i ćwiczenia pomagają również uniknąć nadmiernego przyrostu masy ciała w czasie ciąży lub zrzucić zbędne kilogramy.

Regularne kontrole poziomu cukru we krwi mogą być stosowane w celu sprawdzenia, czy poziom glukozy normalizuje się. W tym celu kobiety w ciąży powinny nauczyć się samodzielnie określać poziom glukozy we krwi. Tylko około 1 na 4 pacjentek wymaga leczenia insuliną. Zdecydowana większość kobiet z cukrzycą ciężarnych przechodzi ciążę normalnie i rodzi zdrowe dziecko.

Leczenie cukrzycy ciężarnych powinno być prowadzone w porozumieniu z lekarzem prowadzącym. W razie potrzeby przydatne może być również skierowanie do specjalisty diabetologa w celu skoordynowania dalszego leczenia. W ten sposób można zapewnić, że ryzyko dla matki i dziecka zostanie zminimalizowane.

U większości kobiet po porodzie poziom cukru we krwi wraca do normy. Jednakże, kobiety z cukrzycą ciężarnych mają zwiększone ryzyko późniejszego rozwoju cukrzycy typu 2. Z tego powodu ważna jest kontrola za pomocą testów obciążenia cukrowego.

Do jakich celów w zakresie stężenia glukozy we krwi należy dążyć w cukrzycy ciążowej?

Aby dobrze kontrolować cukrzycę ciężarnych, należy dążyć do osiągnięcia następujących poziomów glukozy we krwi:

  • Glukoza na czczo po przebudzeniu powinna wynosić poniżej 95 mg/dl (5,3 mmol/l).
  • 1 godzinę po rozpoczęciu posiłku nie może zostać przekroczona wartość 140 mg/dl (7,8 mmol/l).
  • 2 godziny po rozpoczęciu posiłku nie może zostać przekroczona wartość 120 mg/dl (6,7 mmol/l).

Jednak cele leczenia nie powinny być traktowane sztywno jako wartości opisane powyżej. Ponadto muszą być one indywidualnie dostosowane do warunków ciąży. Leczenie insuliną jest konieczne tylko wtedy, gdy wymienione wartości docelowe są przekroczone dla ponad połowy pomiarów pomimo zmiany diety.

Dlaczego należy regularnie mierzyć stężenie glukozy?

Dobra kontrola metabolizmu cukrów w czasie ciąży wymaga regularnej samokontroli poziomu cukru we krwi. Pomocne jest dokumentowanie mierzonych wartości w odpowiednim dzienniku.

W tym celu kobiecie w ciąży należy pokazać, jak samodzielnie mierzyć poziom cukru we krwi. Pobiera się trochę krwi za pomocą małego urządzenia do pobierania krwi z opuszki palca i umieszcza ją na pasku testowym glukometru. Glukometr po krótkim czasie wyświetla poziom glukozy we krwi. 

Przez 1–2 tygodnie po postawieniu diagnozy kobieta w ciąży powinna wykonać 4 pomiary (profil 4-punktowy):

  • na czczo przed śniadaniem oraz
  • 1–2 godziny po rozpoczęciu każdego z 3 głównych posiłków (śniadanie, obiad i kolacja).

W ten sposób powstaje dzienny profil poziomu glukozy we krwi. Jeśli wszystkie wartości mieszczą się w zakresie docelowym w ciągu pierwszych 2 tygodni, wystarczające mogą być 2 profile dzienne w tygodniu. Alternatywnie, liczba pomiarów może być zmniejszona do jednego dziennie. Zaleca się dokonywać pomiaru naprzemiennie na czczo i po głównych posiłkach.

Jaka powinna być dieta przy cukrzycy ciężarnych?

W przypadku cukrzycy ciężarnych przyszła mama powinna najpierw sprawdzić swoją dietę. W około 70-80% przypadków zmiana diety jest wystarczająca do osiągnięcia dobrego poziomu cukru we krwi. Najlepszą osobą, która może w tym pomóc, jest specjalista w dziedzinie żywienia lub poradnictwa diabetologicznego. Na podstawie osobistych przyzwyczajeń dostosuje on jadłospis indywidualnie do ciąży i cukrzycowej sytuacji metabolicznej.

Dieta przy cukrzycy ciężarnych nie jest dietą, ale zbilansowanym i pełnowartościowym sposobem odżywiania. Zalecenia te są zgodne z podstawami zdrowej diety w czasie ciąży. Ważne jest, aby matka i dziecko otrzymywali wszystkie ważne składniki odżywcze. 

Zasadniczo należy unikać wysokiego i szybkiego wzrostu poziomu cukru we krwi po jedzeniu. Aby to zrobić, należy wziąć pod uwagę między innymi następujące kwestie:

  • Rozłóż swoje posiłki na 3 główne posiłki i 3 przekąski. Pomoże Ci to osiągnąć zrównoważony poziom cukru we krwi przez cały dzień. Ponieważ wzrost poziomu cukru we krwi jest największy rano, spożywaj mniej węglowodanów na śniadanie niż na obiad czy kolację.
     
  • Jeśli masz wysoki poziom cukru we krwi, nie spożywaj słodzonych pokarmów i napojów na śniadanie rano. Odpowiednimi produktami są na przykład chleb razowy z serem lub musli z płatków zbożowych z jogurtem lub twarogiem. Soki owocowe, dżem lub miód nie są odpowiednie.
  • Wybieraj pokarmy o wysokiej zawartości błonnika, takie jak pełne ziarna, rośliny strączkowe, warzywa, sałatki lub owoce. Są one trawione wolniej ze względu na wysoką zawartość błonnika. W ten sposób węglowodany zawarte w pożywieniu dostają się do krwiobiegu z opóźnieniem. Z kolei białe pieczywo i wszystkie inne produkty zbożowe o niskiej zawartości błonnika powodują gwałtowny wzrost poziomu cukru we krwi. Staraj się unikać tych pokarmów.
     
  • Jedz dużo warzyw i sałatek oraz umiarkowaną ilość owoców. Ogranicz spożycie owoców do 2 porcji po 150 g każda. Bardzo słodkie owoce, takie jak banany czy winogrona, raczej nie są odpowiednie. 

Warto wiedzieć:

Pomimo zmiany diety należy zapewnić odpowiednie odżywianie nienarodzonego dziecka.

  • Jedz mało pokarmów zawierających cukier. Cukier zawarty w napojach wchłania się bardzo szybko, powodując szybki i gwałtowny wzrost poziomu cukru we krwi. Dlatego nie należy pić lemoniady, coli, mrożonej herbaty ani soków owocowych. Lepiej jest pić wystarczającą ilość wody lub niesłodzonej herbaty. Wyroby cukiernicze, takie jak czekolada, ciastka czy ciasta zawierają nie tylko cukier, ale również stosunkowo dużo tłuszczu.

Zbilansowana dieta i ćwiczenia fizyczne, takie jak np. 30-minutowy szybki spacer, również przeciwdziałają nadmiernemu przyrostowi wagi w czasie ciąży. Nie ma jednego wyznacznika tego, jak duży przyrost wagi jest normalny lub dozwolony podczas ciąży. Bazuje się na wadze ciała matki przed ciążą i różni się w zależności od kobiety. Lekarz prowadzący monitoruje postępy wagi.

Kiedy konieczne jest leczenie insuliną?

Jeśli nie można wystarczająco obniżyć poziomu cukru we krwi poprzez zmianę stylu życia, w grę wchodzi leczenie insuliną. Około 1 na 4 kobiet z cukrzycą ciężarnych musi wstrzykiwać sobie insulinę.

Insulina jest hormonem naturalnie produkowanym w organizmie, który obniża poziom cukru we krwi. Lekowe podawanie insuliny jest bezpieczne dla nienarodzonego dziecka, ponieważ nie przekracza ona bariery macicy. Dziecko również korzysta z dobrze kontrolowanego poziomu cukru we krwi matki. Jego poziom cukru spada.  

Do leczenia insuliną dostępne są różne preparaty insuliny dla kobiet w ciąży. W przypadku zintensyfikowanej insulinoterapii kobieta w ciąży wstrzykuje sobie insulinę długo działającą 1–2 razy dziennie (rano i/lub wieczorem), aby pokryć podstawowe zapotrzebowanie. Insulina krótko działająca uzupełnia zapotrzebowanie w okolicach posiłków.

Nawet podczas leczenia insuliną przyszła matka powinna zwracać uwagę na swoją dietę, aby zapotrzebowanie na insulinę nie było zbyt duże. Dawka insuliny musi być stale dostosowywana do zmieniającego się zapotrzebowania aż do porodu. Ginekolog regularnie kontroluje wzrost dziecka w łonie matki za pomocą badania USG. Leczenie cukrzycy ciężarnych prowadzone jest do momentu urodzenia dziecka. Po tym czasie poziom cukru we krwi matki w większości przypadków wraca do normy i podawanie insuliny nie jest już konieczne. Ważne jest jednak, aby matka nadal kontrolowała poziom cukru we krwi.

Więcej informacji odnośnie insulinoterapii można znaleźć tutaj!

Dlaczego opieka poporodowa jest ważna w przypadku cukrzycy ciężarnych?

U większości kobiet po ciąży poziom glukozy we krwi wraca do normy. Niemniej jednak, kobiety z cukrzycą ciężarnych są narażone na zwiększone ryzyko rozwinięcia cukrzycy typu 2 po ciąży. Wszystkie kobiety, u których stężenie glukozy we krwi po porodzie jest prawidłowe, powinny wykonać test obciążenia glukozą 75 g 6–12 tygodni po porodzie. Podczas corocznych badań kontrolnych w kierunku cukrzycy lekarz zazwyczaj określa poziom glukozy we krwi na czczo oraz długoterminową wartość stężenia glukozy we krwi HbA1c. Pomocne może być również powtarzanie testu obciążenia glukozą 75 g, np. co 2 lata.

Więcej informacji dotyczących testu obciążenia glukozą można znaleźć tutaj!


Źródła:

Deutsche Diabetes Gesellschaft et al.: S3-Leilinie Gestationsdiabetes mellitus (GDM) - Diagnostik, Therapie und Nachsorge. Langfassung. 2. Auflage. 2018
Deutsche Diabetes Gesellschaft et al.: S3-Leilinie Gestationsdiabetes mellitus (GDM) - Diagnostik, Therapie und Nachsorge. Patientinnenempfehlung. 2. Auflage. 2018
Kleinwechter, H. et al.: Gestationsdiabetes mellitus (GDM) – Diagnostik, Therapie und Nachsorge. In: Diabetologie, 2017, 12: S218-S232
Klinikum rechts der Isar der Technischen Universität München: Gestationsdiabetes (GDM). 2017 (Letzter Abruf: 11.10.2019)
Stan: 25.01.2021