Właściwe postępowanie w sytuacji kryzysowej w cukrzycy
Wsparcie naukowe: Andreas Vosseler M.A.
W przypadku cukrzycy mogą wystąpić 2 sytuacje kryzysowe: Niski poziom cukru we krwi, nazywany hipoglikemią, i wysoki poziom cukru we krwi, czyli hiperglikemia. Osoby z cukrzycą najczęściej są w stanie samodzielnie poradzić sobie w przypadku silnie obniżonego lub podwyższonego poziomu cukru we krwi. Jednak zarówno hipoglikemia, jak i hiperglikemia (cukrzycowa kwasica ketonowa lub zespół hiperglikemiczno-hiperosmolarny) mogą prowadzić do utraty przytomności i stanowić zagrożenie zdrowia i życia.
Jeśli osoba z cukrzycą nie jest w stanie sama sobie pomóc w sytuacji kryzysowej, należy postępować w następujący sposób:
Krok 1: Czy dana osoba straciła przytomność?
Jeśli dana osoba straciła przytomność, należy zadzwonić na numer alarmowy 112 lub 116 117. Nieprzytomnej osobie w żadnym razie nie wolno niczego wkładać do ust. Istnieje bowiem niebezpieczeństwo uduszenia się.
W przypadku braku pewności, czy chodzi o hiperglikemię czy hipoglikemię: Nie należy stosować zastrzyków z glukagonu lub aerozolu do nosa z glukagonem ani nie wstrzykiwać inuliny.
Krok 2: Czy to hipoglikemia czy hiperglikemia?
Warto sprawdzić, czy dana osoba cierpi na niedocukrzenie czy przecukrzenie. W przeciwnym razie może dojść do pogorszenia sytuacji w wyniku podjęcia nieprawidłowych działań.
Zapytaj o aktualny poziom cukru we krwi. Jeśli dana osoba nie ma co do tego pewności, poproś, aby zmierzyła cukier we krwi.
Pomiar można równie dobrze odczytać na pompie insulinowej, smartfonie lub specjalnym czytniku, przypominającym smartfon. Jeśli dostępny jest glukometr i posiadasz wiedzę na temat jego obsługi, masz również możliwość wykonania pomiaru z krwi z opuszka palca. Więcej informacji na temat pomiaru poziomu cukru we krwi znajdziesz tutaj.
Odczyt poziomu cukru we krwi: Czy to wysoki czy niski poziom?
Hipoglikemii | Hiperglikemia |
Ciężkie przypadki niedocukrzenia występują, gdy poziom cukru spada poniżej 70 mg/dl (3,9 mmol/l)*. Jeśli poziom cukru we krwi znajduje się poniżej określonej wartości, glukometr może wyświetlać komunikat „LOW”. Wartość graniczna, od której poziom cukru we krwi staje się zauważalnie hipoglikemią, może być inny dla każdej osoby.
Typowymi objawami hipoglikemii są:
| |
O ciężkich przypadkach hiperglikemii mówimy w przypadku, gdy poziom cukru we krwi wzrasta do ponad 250 mg/dl (13,9 mmol/l). Możliwe są również wartości przekraczające 1000 mg/dl (55,5 mmol/l). Niektóre glukometry nie pokazują silnie podwyższonych wartości. Wówczas na wyświetlaczu pojawia się komunikat „HI”.
Typowymi objawami hiperglikemii są:
Jeśli oddech ma lekko słodkawy zapach, może to być szczególnie groźna cukrzycowa kwasica ketonowa. |
*Zgodnie z definicją Amerykańskiego Towarzystwa Diabetologicznego (ADA) hipoglikemia występuje przy poziomie poniżej 70 mg/dl (3,9 mmol/l).
Natychmiastowe działania w przypadku hipoglikemii (niskiego poziomu cukru we krwi)
Jeśli dana osoba cierpi na niedocukrzenie, podejmij następujące działania:
- W przypadku utraty przytomności powiadom służby medyczne.
- Jeśli dana osoba nie może przełykać, nie wkładaj jej niczego do ust. Istnieje bowiem niebezpieczeństwo uduszenia się. Natychmiast wezwij jednak pogotowie.
- Jeśli dana osoba jest w stanie rozmawiać, podaj jej coś słodkiego do picia lub do jedzenia. Na przykład słodzony napój lub lemoniadę (uwaga: nie należy podawać napojów typu light lub bez cukru). Odpowiednie są również pastylki dekstrozy lub inne słodkie pokarmy, takie jak miód lub żelki. Pokarmy zawierające dużo tłuszczu, jak, np. czekolada, nie są najlepszym wyborem, ponieważ stosunkowo wolno podnoszą poziom cukru we krwi.
- Wykonaj zastrzyk z glukagonu lub użyj aerozolu do nosa z glukagonem, jeśli masz dostęp do któregoś z nich. Instrukcję użytkowania znajdziesz tutaj, na ulotce oraz na opakowaniu.
- Nie zostawiaj osoby z cukrzycą samej. Pomóż jej ułożyć się w bezpiecznej pozycji.
- Po 15 minutach ponownie zmierz poziom cukru we krwi, następnie oceń stan zdrowia osoby, której udzielasz pomocy.
Natychmiastowe działania w przypadku hiperglikemii (wysokiego poziomu cukru we krwi)
Jeśli dana osoba cierpi na zbyt wysoki poziom cukru we krwi, podejmij następujące działania:
- W przypadku senności lub utraty przytomności powiadom służby medyczne.
- Jeśli dana osoba może rozmawiać, poproś ją bezpośrednio o podjęcie działań w celu obniżenia poziomu cukru we krwi. Z reguły plan postępowania w sytuacjach kryzysowych jest wcześniej ustalany z wykwalifikowanym personelem medycznym.
- Jeśli to możliwe, wykonaj test na obecność ketonów.
- Ważne jest, aby osoba z cukrzycą piła dużo wody.
- Nie zostawiaj osoby z cukrzycą samej. Pomóż jej ułożyć się w bezpiecznej pozycji.
- Regularnie kontroluj poziom cukru we krwi oraz stan zdrowia.
Warto wiedzieć:
Oddech o słodkawym zapachu oraz pogłębione oddychanie mogą wskazywać na cukrzycową kwasicę ketonową, która przede wszystkim występuje w cukrzycy typu 1. Jest to bardzo niebezpieczna i zagrażająca zdrowiu i życiu sytuacja kryzysowa.
Silna hiperglikemia może prowadzić do utraty świadomości i stanowić niebezpieczeństwo dla zdrowia i życia także w cukrzycy typu 2. Objawami takiej sytuacji kryzysowej mogą być np. silne zmęczenie, mdłości, zawroty głowy, zaburzenia widzenia, silne uczucie pragnienia i częste oddawanie moczu. W takim przypadku mówi się o zespole hiperglikemiczno-hiperosmolarnym.
Film: Właściwe postępowanie w sytuacji kryzysowej w cukrzycy
Film dostępny jest z polskimi napisami.
Dalsze informacje na temat hipoglikemii i hiperglikemii w cukrzycy
Źródła:
Bundesärztekammer et al.: Nationale Versorgungsleitlinie Therapie des Typ-2-Diabetes. Langfassung. 1. Auflage. Version 4. 2014 (Gültigkeit abgelaufen, in Überarbeitung)
Bundesärztekammer et al.: Nationale Versorgungsleitlinie Typ-2-Diabetes. Teilpublikation der Langfassung. 2. Auflage. Version 1. 2021
Deutsche Diabetes Gesellschaft: S3-Leitlinie Therapie des Typ-1-Diabetes. 2. Auflage. 2018
Haak, T. et al.: DDG-Praxisempfehlungen: Therapie des Typ-1-Diabetes. 2. Auflage. 2022
Stan: 04.04.2023
