Jakie mogą być zagrożenia związane z cukrzycą ciężarnych dla dziecka?
Wsparcie naukowe: dr hab. Sandra Hummel
U większości kobiet z cukrzycą ciężarnych (cukrzyca ciążowa) ciąża ma normalny przebieg i kobiety rodzą zdrowe dziecko, pomimo wysokiego poziomu cukru we krwi.
Jeśli jednak poziom cukru we krwi jest trwale podwyższony, może dojść do uszczerbku na zdrowiu matki i dziecka, a także powikłań podczas porodu. U dziecka wzrasta również ryzyko otyłości i wystąpienia cukrzycy typu 2.
Ryzyko dla matki i dziecka można zmniejszyć, dostosowując swój styl życia – najlepiej przed ciążą. Styl życia ojca również wpływa na zdrowie dziecka.
Jakie mogą być zdrowotne następstwa cukrzycy ciężarnych dla dziecka?
W czasie ciąży metabolizm matki zmienia się, aby zapewnić rosnącemu dziecku wystarczającą ilość energii. Niemniej jednak, jeśli płód otrzymuje zbyt dużo cukru przez pępowinę przez długi czas, może to mieć negatywny wpływ na różne obszary jego ciała. Następstwem może być przedwczesny poród.
Masa urodzeniowa: Jeśli do organizmu rosnącego dziecka dostanie się za dużo cukru, trzustka dziecka wytwarza więcej insuliny. Hormon obniżający poziom cukru we krwi jest również jednym z najważniejszych hormonów wzrostu i stymuluje magazynowanie tłuszczu. W rezultacie wzrasta procent tkanki tłuszczowej dziecka. Płód może więc nadmiernie urosnąć i osiągnąć wyższą masę urodzeniową (ponad 4000 gramów). Może to utrudnić poród lub może zajść konieczność wykonania cięcia cesarskiego.
Powikłania okołoporodowe: W przypadku dzieci z wyższą masą ciała bardziej prawdopodobne jest, że bark dziecka nie przejdzie przez kanał rodny i proces porodu zostanie zatrzymany. Jest to nagła sytuacja, która wymaga interwencji doświadczonych położników.
Bezpośrednio po porodzie: Dzieci urodzone przez matki z cukrzycą ciężarnych mogą mieć problemy z przystosowaniem się bezpośrednio po urodzeniu. W rzadkich przypadkach zdarza się to również wtedy, gdy cukrzyca ciężarnych jest optymalnie kontrolowana.
Takie problemy z dostosowaniem mogą obejmować:
- skłonność do niskiego poziomu cukru we krwi (hipoglikemia),
- problemy z oddychaniem,
- skłonność do żółtaczki noworodków.
Z tego powodu dziecko po urodzeniu jest obserwowane przez lekarza neonatologa. Dodatkowo zaleca się tzw. wczesne karmienie 30 minut po urodzeniu. Najlepsze jest karmienie piersią. Jeśli dziecka nie można przystawić do piersi, należy podać alternatywnie mleko modyfikowane lub siarę. Siara, zwana także pierwszym mlekiem, jest wydzielana u ciężarnej jeszcze przed porodem i można ją przynieść ze sobą do szpitala.
Jaką rolę odgrywa masa ciała matki?
Wskaźnik masy ciała(BMI) przed ciążą i przyrost masy ciała w czasie ciąży mają wpływ na dziecko i przebieg porodu. Nadmierny przyrost masy ciała w czasie ciąży wiąże się między innymi ze zwiększonym odsetkiem nadciśnienia ciążowego, nasilonymi bólami porodowymi oraz zwiększoną masą urodzeniową noworodka. Konieczne może być również cesarskie cięcie. W dłuższej perspektywie dzieci są również bardziej narażone na nadwagę.
Amerykański Instytut Medyczny (IOM) zaleca, ile należy przybrać na wadze w czasie ciąży. Lekarze na całym świecie stosują się do tych wytycznych.
Warto wiedzieć:
Wczesna diagnoza, dostosowanie stylu życia przez przyszłą mamę oraz specjalistyczne leczenie mogą zapobiec następstwom cukrzycy ciężarnych u dziecka.
Według wytycznych:
- w przypadku niedowagi przed ciążą (wskaźnik BMI poniżej 18,5) zaleca się, aby w czasie ciąży przytyć od 12,5 kg do 18 kg;
- w przypadku prawidłowej masy ciała przed ciążą (wskaźnik BMI od 18,5 do 24,9) zaleca się, aby w czasie ciąży przytyć od 11,5 kg do 16 kg;
- w przypadku nadwagi przed ciążą (wskaźnik BMI od 25 do 29,9) zaleca się, aby w czasie ciąży przytyć od 7 kg do 11,5 kg;
- w przypadku otyłości przed ciążą (wskaźnik BMI powyżej 30) zaleca się, aby w czasie ciąży przytyć od 5 kg do 9 kg.
Wskaźnik BMI oblicza się z masy ciała w kilogramach (kg) podzielonej przez wzrost w metrach (m) do kwadratu: BMI = (masa ciała w kg) / (wzrost w m)².
Jakie mogą być długoterminowe następstwa cukrzycy ciężarnych dla dziecka?
Liczne badania wskazują, że cukrzyca ciężarnych matki może sprzyjać rozwojowi nadwagi i otyłości (otyłość) u dziecka. Ponadto wydaje się, że wzrasta ryzyko rozwoju u dziecka cukrzycy typu 2 oraz zespołu metabolicznego.
Mechanizmy, dzięki którym podwyższony poziom cukru we krwi matki wpływa na prawdopodobieństwo późniejszej otyłości, wystąpienia cukrzycy typu 2 czy zespołu metabolicznego, nie zostały jeszcze wystarczająco wyjaśnione.
Na zdrowie dziecka w dłuższej perspektywie wpływ ma nie tylko styl życia matki, ale także styl życia ojca – zwłaszcza w momencie poczęcia. Eksperci zalecają zatem, aby rodzice prowadzili zdrowy tryb życia, aby zapobiec późniejszej nadwadze dziecka, a tym samym zwiększonemu ryzyku wystąpienia cukrzycy typu 2 lub zespołu metabolicznego. Najlepiej dostosować styl życia przed planowaną ciążą i utrzymać go w trakcie ciąży i po rozwiązaniu.
Warto wiedzieć:
Zdrowy styl życia rodziców sprzyja zdrowiu dziecka w czasie ciąży i po rozwiązaniu. Rodzice powinni dostosować swój styl życia przed ciążą tak, aby ich masa ciała była w normie.
Więcej informacji o cukrzycy ciężarnych
Źródła:
Crane, J. M. G. et al.: The effect of gestational weight gain by body mass index on maternal and neonatal outcomes. In: J Obstet Gynaecol Can, 2009, 31: 28-35
Deutsche Diabetes Gesellschaft et al.: S3-Leilinie Gestationsdiabetes mellitus (GDM) - Diagnostik, Therapie und Nachsorge. Langfassung. 2. Auflage. 2018
Deutsche Diabetes Gesellschaft et al.: S3-Leilinie Gestationsdiabetes mellitus (GDM) - Diagnostik, Therapie und Nachsorge. Patientinnenempfehlung. 2. Auflage. 2018
Hu, Z. et al.: Maternal metabolic factors during pregnancy predict early childhood growth trajectories and obesity risk: the CANDLE Study. In: Int J Obes, 2019, 43: 1914-1922
von Kaisenberg, C. et al. (Hrsg.): Die Geburtshilfe: Schulterdystokie. 6. Auflage. Springer-Verlag (Letzter Abruf: 14.12.2022)
Masalin, S. et al.: Impact of smoking on gestational diabetes mellitus and offspring birthweight in primiparous women. In: Acta Obstet Gynecol Scand, 2020, 99: 1632-1639
Schäfer-Graf, U. et al.: Gestationsdiabetes mellitus (GDM), Diagnostik, Therapie und Nachsorge – Kurzfassung der S3-Leitlinie. In: Diabetologie, 2021, 16: S215-S225
Stan: 14.12.2022